Maddi Kültür Öğeleri Olarak Cami, Türbe ve Eski Eserlerin İkinci Abdülhamidin Batılılaşma Anlayışı Çerçevesinde İşlevi

177 Maddi Kültür Öğeleri Olarak Cami, Türbe ve Eski Eserlerin II. Abdülhamid’in Batılılaşma Anlayışı Çerçevesinde İşlevi Maddi Kültür Bu fotoğrafların hepsi kapalı kompozisyonlarındaki figürleri öne çıkarmadan genel planlı çekilen fotoğraflardır. Böylece ‘Doğulu’ insan öğesinin Batılı izleyicinin ilgisini fotoğrafın iletmek istediği mesajdan uzaklaştırmasının önüne geçilmeye çalışılmıştır. İletilmek istenen ve II. Abdülhamid’in Batılılaşma anlayışına ve II. Abdülhamid Armağan Albümleri’nin propaganda amacı ve kurgusuna uygun olarak daha önceden tasarlanan bu mesaj da görsel 24’teki fotoğrafta ön planda görülen Konstantin Dikilitaşı 2 ve arka plandaki Jüstinyen Dikilitaşı 3 , görsel 25’teki Çemberlitaş 4 ve görsel 26’daki Sultanahmet Meydanı’nda Dikilitaş’ın kar- şısında görülen Yılanlı Sütun 5 gibi Antik Mısır, Roma, Bizans ve Antik Yunan uygarlıklarından kalan (Freely ve Çakmak, 2005; Baran Çelik, 2013) korunmuş dört önemli maddi kültür öğesi eski eserin Osmanlı Devleti’ne Batı evreni içinde sağladığı tarihsel köklülük, meşruiyet ve dolayısıyla Batı uygarlığının doğal bir parçası olma propagandasıdır. Dolayısıyla antik uygarlıklara ait birçok farklı eski eseri bir arada ve Osmanlı Devleti sa- hipliğinde gösteren II. Abdülhamid Armağan Albümleri’ndeki bu fotoğraflar, yukarıda değinilen bağlam içinde 19. Yüzyıl Batı evreninde bu eserlerin üzerlerindeki egemenlik hakları konusunda- ki tartışmalara son verme amacı güttüğü kadar Ortaylı (2016c)’nın “…geleneksel Roma impara- torluklarının üçüncüsü ve sonuncusu Türklerin imparatorluğu olan Osmanlı’dır.” (Ortaylı, 2016c, s. 10) diyerek ifade ettiği gibi Osmanlı Devleti’nin Batı uygarlığının ve dünya tarihinin en önemli devletlerinden biri olan Roma İmparatorluğu’nun da mirasçısı olduğu düşüncesinin görsel pro- pagandası olarak değerlendirilmelidir. Bu devamlılığı vurgulayan tarihi eserlerin arka planında görülen bir diğer maddi kültür öğesi camilerle de bu süreklilik ve sahiplik propagandası pekiştiril- mekte; antik çok tanrılı dinler, Hristiyanlık ve İslamiyet yapılarının bir arada bulunmasının getirdiği modern uyumun da altı çizilmektedir. Sonuçlar ve Tartışma Sonuç olarak, hem figür temsilinden uzak genel planlı kompozisyonları hem konu aldıkları mekân ve nesnelerin arka plan ve alt metinleriyle 19. Yüzyıl Batı evreninin Oryantalist bakışına göründüğünden çok daha net bir karşı duruş sergileyen cami, türbe, eski eser ve anıt fotoğrafları, II. Abdülhamid Armağan Albümleri’nin maddi kültür öğelerini pragmatik bir amaçla kullanarak güçlü bir Batılılaşma/modernleşme propagandası yaptığı temalardan biridir. Osmanlı Devleti’nin Batı evreni ile çeşitli açılardan tarihi bağlarını ve ortak noktalarını göstermeyi hedefleyen bu maddi kültür öğeleri fotoğrafları aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin hem kendi tarihi hem de Batı tarihi içindeki yerini ve meşruiyetini yeniden kurgulayarak Osmanlı Devleti’ni Batılı kamuoyuna Batılı bir devlet olarak benimsetme çabasındadır. Daha geniş planda 2  Her ne kadar görsel 24’ün açıklama metninde Konstantin Dikilitaşı olarak isimlendirilmiş olsa da bu dikili- taş aslında MÖ. 15. Yüzyıl’da Mısır Firavunu III. Tutmosis tarafından yaptırılan ve İstanbul’a Roma İmparato- ru I. Konstantin tarafından getirilen ve I. Theodosius tarafından MS 390’da Hipodrom Meydanı’na yerleştirilen dikilitaştır. Bu yüzden arkeolojik yönden Theodosious Dikilitaşı olarak kabul edilmektedir (Kahzdan vd. 1991). 3  Günümüzde Örme Dikilitaş olarak bilinen bu dikilitaş görsel 24’ün açıklama metninde Jüstinyen Dikilitaşı olarak tanımlansa da aslında Bizans İmparatoru VII. Konstantin tarafından MS. 10. Yüzyıl’da yaptırılan diki- litaştır (Guberti Basset, 1991). 4  Roma İmparatoru I. Konstantin tarafından MS. 330’da inşa ettirilen dikilitaştır (Mango, 1981). 5  Roma İmparatoru I. Konstantin tarafından MS. 4. Yüzyıl’ın başlarında Delhi/Hindistan’dan İstanbul’a nak- lettirilen sütundur (Madden, 1992).