Maddi Kültür Öğeleri Olarak Cami, Türbe ve Eski Eserlerin İkinci Abdülhamidin Batılılaşma Anlayışı Çerçevesinde İşlevi

168 Yrd. Doç. Dr. İsmail Erim GÜLAÇTI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı 19. Yüzyıl Batı evrenindeki Oryantalist temsil geleneğine ters bir şekilde camide namaz kılan ya da Kuran okuyan ya da konuşan hiçbir figürün olmaması tüm bu fotoğrafların bu maddi kültür öğesi ibadethaneleri sadece bir mimari yapı olarak gösterme ve Said (1998)’in de ifade ettiği gibi Oryantalist bakışın Batı kamuoyunun zihnine kazıdığı ‘mistik’ ve ‘masalsı’ imgesinden kurtarma çabası olarak yorumlanmalıdır. Böylece II. Abdülhamid Armağan Albümleri Batılılaşma ve modernleşme propagandasını, Osmanlı Devleti’ni sürekli olarak basmakalıp görsel kodlarla Doğulu ‘egzotik’ bir devlet gibi tasvir eden Oryantalist bakışa karşı çıkarak tutarlı bir şekilde de- vam ettirmektedir. Bu itiraz camilerin görünümünün Batılı kamuoyuna doğru bir şekilde aktarıl- masını sağladığı gibi modernleşme ve Batılılaşma savını da başka bir boyuttan tekrarlamaktadır. Mimari olarak iki farklı camiyi gösteren aşağıdaki fotoğraflar bu itirazı kuvvetlendirmekte- dir. Görsel 3: Yeraltı Camii’nin İçi Abdullah Biraderler, 1880-1893 (Library of Congress Online Catalog, [29.11.2017]) Görsel 4: Askeri Mühendislik Okulu Camisi Mühendishane-i Berri Hümayun Fotoğraf Stüdyosu (Library of Congress Online Catalog, [29.11.2017]) Biri yeraltında biri de Batılı bir standartlarda modern mühendislik eğitimi veren bir okulun içinde bulunan ve geleneksel Osmanlı mimarisinin dışında bir yapıya sahip bu iki caminin fo- toğrafları ile Oryantalist bakışın resim ve fotoğraflarda görmek istediği ‘hayali’ ve ‘buğulu’ cami ‘sahne’lerine karşı bir duruş sergilenmektedir. Camileri Oryantalist bakıştan uzak sadece nötr mimari bir yapı olarak gösterme çabası yukarıdaki iç mekân fotoğraflarına ek olarak aşağıdaki dış mekân fotoğraflarında da devam et- mektedir. Son cemaat yeri, şadırvan ve abdest çeşmeleri gibi cami dışındaki yerleri konu alan bu fotoğraflarda da neredeyse hiçbir figüre rastlanmamaktadır. Görsel 5 ve 6’da görülen insanlar da II. Abdülhamid Armağan Albümleri’ndeki insan öğesinin temsiline yönelik kurgu çerçevesinde hareketsiz, ifadesiz ve yine sadece mekânın bir parçası olarak ya da boyut duygusu sağlamak için kompozisyona yerleştirilmiş izlenimi vermektedir. Hatta görsel 5’te Yavuz Sultan Selim Camii’nin son cemaat yerindeki kişi ellerini önünde