Malatya Beşkonaklar Etnoğrafya Müzesi ve Akcebe Koleksiyonunda Bulunan Madeni Tepelik Örnekleri

44 Dr. Songül ARAL T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Coğrafi Durumu “Amasyalı ünlü tarihci Strabon “coğrafya” adlı kitabında Malatya’nın Fırat nehri kıyısında kurulmuş bir şehir olduğunu Kommagene yakınında bulunduğunu bir garnizon merkezi olan şeh- re Romalı askerlerin yerleştiğini bildirmiştir (Malatya Valiliği, 1989, s. 15). Malatya merkez ilçeden başka on üç ilçesi bulunmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi içinde sanayi bitkileri tarımının en çok geliştiği il Malatya’dır. Özellikle kayısı ülkenin iç ve dış ticaretinde önemli yer tutar. İlin yaylala- rında küçük ve büyükbaş hayvancılık ve besicilik sürmektedir. Malatya oldukça zengin yer altı kaynaklarına sahip bir ildir. Hekimhan başta olmak üzere, Darende ve Pütürge ilçesinde demir cevheri çıkarılmaktadır (Çetiner,1993, s. 12-26). Sosyal ve Kültürel Yapısı Malatya halkı geçimini tarım, hayvancılık, kayısıcılık ve küçük büyük sanayii kuruluşları ile sağlamaktadır. Malatya ilinin yöresel el sanatları; merkez ve ilçelerine göre değişmesine karşın genellikle; dokumacılıktan halı, kilim, cicim ile giyim kuşamda ince dokumalar ve maden sanatın- da mutfak ve ziynet eşyalarından oluşmaktadır (Malatya Valiliği, 1992, s. 9). Osmanlı döneminde başlayan bakırcılık, sınırlı olarak sürdürülürken diğer el sanatları tamamıyla ortadan kalkmıştır. Geçmişte kuyumculuk alanında önemli olan, özgün modellerde takılar üretilen “Halep işi”, “Şam işi” diye adlandırılan bilezikler, “hap” adı verilen burmalı inci gerdanlıklar yörenin belirgin kuyumculuk işleri arasındadır (Malatya Valiliği, 1989, s. 16). 1973 yılı Malatya İl Yıllığına göre el sanatlarına ait bilgilerin yer aldığı tabloda üye sayısı ve dernek adı olarak el sanatlarına ait bilgilerde aktarılmaktadır. Buna göre ilde 58 işyeri kaydı ile kuyumcular derneği mevcuttur. 2.2. Malatya İli Geleneksel Kadın Giyimi ve Takıları Malatya geleneksel kadın giyimi incelendiğinde; entari, gümüş kemer, iç gömlek, zıbın, üçetek, önlük peştamal, şalvar tuman, yakalık, kolçak, çorap, fes, poşu, yakacık, fistan, bel ku- şağı, ayakkabı, mendil kullanıldığı görülmektedir (Hacıbekiroğlu, 1993, s. 70). Malatya gelenek- sel kadın giyiminde, baş üzerine siyah puşu ile sarılmış kısa keçe bir fes oturtulur. Fesin çene altından tutturulan bir bağı vardır. Üzerine siyah puşu örtülüp uçları arkadan bağlanır. Kâkülden her iki taraftan görülecek şekilde serbest bırakılır. Sinan köyünde fesin üstüne gümüş, çevresine zincirler ve uçlarına yapraklar sarkan tepelikler konur. Tepeliğin üzerine akik taşlar oturtulmuştur. Divriği’ye yakın köylerde alından başlayıp büyükten küçüğe doğru yarısı görülecek şekilde altın dikilir. Poşu denilen baş bağlamasının üstüne gelen kısmı kaymasın diye bir iğne ile tutturulur. Başa geçirilen poşunun sol ucu sağ yanak üzerine içten tespit edilir, sağ ucu ise sol yanak üzeri- ne küçük zarif bir gümüş kanca ile tutturulmaktadır. Malatya kadın giyiminde, boyuna altın dizisi ve gerdanlık takılır. Belde madeni kemer tokası veya gümüş kemer bulunmaktadır (Erden, 1999, s. 290- 297).