Mitostrateji Üzerine

244 Prof. Dr. Alimcan İNAYET T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı lığı dönemi yazarlarından Wu Cheng-en’in “Batıya Yolculuk” adlı romanında yarı insan yarı may- mun olarak tasvir edilmiş bir karakterdir. Batı literatüründe Maymun Kral (The Monkey King) olarak bilinir. Hikayeye göre, 72 kılığa dönüşebilme yeteneğine sahiptir. Bir dağa 500 yıl hapsedilmiş, sonra Budist rahip Tang Seng ( 唐僧 “Tang rahibi”) 4 tarafından kurtarılmıştır. Sonra Tang Seng’in Buda nomlarını alıp getirmek için batı bölgesi (Doğu Türkistan) ve Orta Asya üzerinden Hindis- tan’a yaptığı yolculuğu sırasında ona eşlik etmiş ve onu çeşitli tehlikelerden korumuştur. Çin yönetimi mitik özelliklerle betimlenen bu edebi karakteri gerçekten yaşamış tarihi şahsiyetmiş gibi heykelini Doğu Türkistan’a dikerek bu bölgelerin eskiden beri Çin toprağı olduğu algısını yaratmaya çalışmaktadır. Bugün Turfan bölgesinde Sun Wukong’a ait birçok heykel, resim, figür ve motiflerle karşılaşmak mümkündür. “Halkın Günlüğü” gazetesinin 9 Ekim 2003 sayısında “Sin- can Turfan’daki Alev Dağı’nda Sun Wu-kong’un Üç Boyutlu doğal Heykeli Keşfedildi” başlıklı bir haber yayınlanmış ve aşağıdaki fotograf verilmiştir: Halbuki, yukarıda ifade edildiği gibi, Sun Wu-kong gerçekliği olmayan edebi bir karakter- dir. Mitolojik öğelerle kurgulanmıştır. Çinlilerin bu karakteri gerçekten yaşamış ve bu topraklara gelmiş gibi gösterme çabaları politik ve stratejiktir. Mitlerin politik ve stratejik açıdan kullanımı olgusu Türk mitolojisinde de söz konusudur. İranlı şair Firdevsi’nin Şehname adlı eserinde geçen Turan hükümdarı Afrasiyab’ın Göktürk ka- ğanlarının, Koçu (İdikut) Uygur hanlarının, Karahanlı hükümdarlarının ve Selçuklu padişahlarının soyu ve atası olarak gösterilmesi olgusu, her ne kadar gelenek/anane diye adlandırılsa da, aslın- da bu bana göre bir mitostrateji örneğidir. Şecere-i Terakime’deki Selçuklu devletinin padişahları ile ilgili şu kayıt bunu çok açık ortaya koymaktadır: Selçuķīler Türkmen bolup ķarıntaş mız tip ilge ve ḫalkġa faydası tigmedi. Pādişāh bolġunça Türkmenning Ķınıķ uruġındın mız tidiler taķı pādişāh bolġandın song Efrāsiyābnıng bir oġlı Keyhüsrevdin ķaçıp Türkmenning Ķınıķ uruġının 4  Tang rahibi anlamına gelen Tang Seng Buda nomlarını alıp getirmek için M.S. 629 yılında Chang’an’den yola çıkıp Doğu Türkistan ve Orta asya üzerinden Hindistan’a gitmiş, 19 yıl sonra çok sayıda budist metinler- ini alarak Chang’an’e geri dönmüştür. Soyadı Chen, adı Yi’dir. Gerçek şahsiyettir. Xuanzhuang /Şuanzang/ Hieun-tsang 玄奘 diye de bilinmektedir. Chang’an’e döndüğü zaman yolculuğu sırasında gördüklerini kaleme almış “Büyük Tang’ın Batıya Yolculuk Kayıtları” ( 大唐西游记 ) adlı bir eseri yazmıştır. Wu Cheng-en’in “Batıya Yolculuk” adlı romanı işte bu eserden esinlenerek yazılmıştır (Ren2009:304). Xuanzang Bat bölgesinden, yani Türk topraklarından geçerken sadece dinî işler değil, politik meselelere de karışmıştır. Uhlig şu bilgiyi aktarır: “Türklerin büyük kağanının oğlu Kunduz’da yaşıyordu ve Budacı hacının ziyareti onun sonu oldu. Hi- uen-tsang, Turfanlı budist bir prenses olan kağanın karısını kandırmayı başardı ve onu, Çin’in dostu olmayan kocasını zehirlemeye ikna etti.” (Uhlig 2000: 325). Şuanzang/Hiuen-tsang’i siyasi boyutunu göz ardı edip sadece dinî boyutuyla değerlendirmek yanıltıcı olabilir.