Mitostrateji Üzerine

245 Mitostrateji Üzerine Türk Halk Edebiyatı içine barıp anda ösüp ķalıp turur. Biz anıng oġlanları ve Efrāsiyābnıng neslindin bolur mız tip ata- larını sanap ottuz beş arķada Efrāsiyābġa yetkürdiler. “Selçuklular Türkmen olup, kardeşiz deyip ile ve halka faydası dokunmadı. Padişah olunca, Türkmen’in Kınık uruğundanız, dediler ve padi- şah olduktan sonra Efrasiyab’ın bir oğlu Keyhüsrev’den kaçıp, Türkmen’in Kınık uruğunun içine varıp onda büyüyüp kalmıştır. Biz onun oğulları ve Efrasiyab’ın neslinden oluyoruz deyip, atala- rını sayıp, 35 göbekte Efrasiyab’a eriştirdiler.” (Bahadır Han 1996: 206). Kaynaklara bakılırsa, Selçuklu hükümdarı Selçuk Bey’in aslında han/hükümdar soyundan olmadığı, babası Tugag’ın ev/çadır yapmada usta bir kişi olan Kerekuçi Hoca’nın soyundan geldiği anlaşılıyor (Agacanov 2015: 246-257). Dolayısıyla Selçuklu hükümdarları Türkmenler arasında hukuki ve politik meş- ruiyet kazanmak için kendi soyunu Efrasiyab’a bağlama ihtiyacı duymuşlardır. 5 Bu durum mitsel ata / kahraman Efrasiyab’ın düşünülerek / planlanarak kullanıldığını göstermektedir. Efrasiyab sadece hükümdarlara hukuki ve politik meşruiyet kazandırmak için kullanılmamıştır, aynı zaman- da belli bir dinî inancı kendilerinin Efrasiyab soyundan geldiğine inananlar arasında yaymak için de kullanılmıştır. Örneğin 8. Yüzyılda Mani dinini kabul eden Bögü Kağan’ın Efrasiyab ile özdeş- leştirilmesi (Abdurahman 2004: 5; Cüveyni 1999: 102) Mani dinin daha geniş alana yayılmasını sağlamak amacına yönelik olduğu açıktır. Bu tür kültürel değerlerin birleştirici ve dönüştürücü gücüne Nadim Macit de işaret etmiştir. Macit’e göre, en etkili strateji bir toplumu ortak değerler etrafında birleştirme ve bu güce dayanarak hedef toplumları yönlendirme, dönüştürme faaliyetidir (Macit 2016:12). Bütün bunlarla birlikte mitlerin ekonomik/ticari alanda ürün pazarlama stratejisinin önemli bir unsuru olarak kullanıldığını görüyoruz. Günümüzde fırmalar ve şirketler ürünlerini pazarlarken mitsel kahramanların isimlerini kullanmaktadırlar. Piyasada gördüğümüz “Nike”, “Amor”, “Nek- tar”, “Olympos”, “Venüs”, “Pegasus” gibi markalar bunlardan bazılarıdır. Bunlardan bir spor ayak- kabı markası olan “Nike” ismi Yunan mitolojisindeki zafer tanrıçası “Nike”den gelmektedir. Venüs Roma mitolojisinde aşk cazibesi tanrıçasıdır. Yunan mitolojisindeki Aphrodite ile özdeşleştir- ilmiştir. Nektar Yunan mitolojisinde tanrıların içkisidir. Amor aşk tanrısı Eros’un Latincedeki karşılığıdır. Olympos Yunan mitolojisinde Tanrıların oturduğu kutsal dağdır. Pegasus Yunan mi- tolojisindeki kanatlı atın adıdır. Volvo logosundaki çelik daire ve ok Roma mitolojisindeki savaş tanrısı Mars’ı simgeler. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Yani mitsel kahraman/figürler ürün pazarlama stratejisinin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Fırma ve şirketlerin bu tür mitsel kahra- man /figürleri kullanarak tüketicinin tercihini, eğilimini etkilemeye, böylece ürün satışını artırmaya çalıştıkları gayet açıktır. Görüldüğü gibi, mitlerin mitsel ata/kahraman / figürlerin eskiden günümüze kadar politik / stratejik açıdan kullanımı söz konusudur. Mitlerin bu tür politik / stratejik bağlamda kullanılması olgusunu ifade etmek için mitostrateji (mythostrategy) terimini önermek istiyorum. Mitostrateji mit ya da mitsel ata / kahraman / figürlerin politik / stratejik açıdan kullanımıyla 5  Çin kaynaklarından Shan-hai-jing” (Dağ ve Denizler) de: “Kuzey Diler( 北狄 )in devleti vardır. Huangdi’nin Shi-Jun (Şi-cün) adında torunu olup, Shi-Jun Kuzey Diler ( 北狄 )in arasında doğmuştur” diye kaydedilmiştir. Çinliler bu kayıta Kuzey Dilerin soyunu da Huangdi’ye bağlamaya çalışmışlardır. 山海經 . 大荒西經﹕”有 北狄之國。黃帝之孫曰始均﹐始均生北狄 ” (Fei 1999:85).