Opera Ve Geleneksel Kültürün Buluşması: Karyağdı Hatun Operası

181 Opera ve Geleneksel Kültürün Buluşması: Karyağdı Hatun Operası Müzik, Oyun ve Eğlence “Ah! Vaveyla ki cellad felek Hâke saldı bu gül-i nazikteri Cennetinden kabrine revzenler aç Rahmin ile bula daim ruşeni Erdi hatiften de ânın tarihi Cilvegâhı ola cennet gülşeni” Karyağdı Hatun adlı opera eserinin librettosunu da yazmış olan Nezihe Araz, yukarıda yer alan kitabedeki şiiri eserin ilk perdesinde aynen kullanmıştır. Eserin ilk perdesi koronun seslendir- diği bu sözlerle açılır. Türbedeki kitabede bunun dışında başka bir bilgi yoktur. Araz (1978: 83) da “İyi ki kitabe var da türbede yatanın bir gül-i nazikter olduğunu anlatır” demektedir. Araz’ın (1978) ve Tanyu’nun (1967) aktarımlarına göre hikâye Ankara’da geçer: Ankara’nın güzel kızı ile yağız efesi birbirlerini çok severler ve evlenirler. Evlendikten hemen sonra kız hamile kalır ve aş erer. Ağustos ayında kar ister. Herkesin uyuduğu bir akşam bahçeye çıkıp kar yağması için dua eder. Hacet kapıları açılır ve kar yağmaya başlar. Gelin kız da gün ağarıncaya kadar yağan karlardan yer. Sabah olunca Ankara’yı bembeyaz karlar içinde görenler şaşırır. Gelin kızın öyküsü çabucak yayılır. Gelin yediği karlardan hastalanarak yatağa düşer. Bir süre sonra da vefat eder. Araz (1978), Anadolu’nun başka yerlerinde de Karyağdı Hatun Türbeleri gördüğünü belirt- miştir. Başı mutlulukla başlayan sonu ise acıyla biten bu öyküde hamile bir kadının kara aşermesi ve kar yağması mümkün olmayan bir mevsimde bu dileğinin kabul olması, anneliğe kutsallık atfe- den bir kavramsallaştırmaya işaret eder. Annelik ve masumiyet beyaz karlarda vurgulanır. Eser sahnelenirken de sahnede yağan beyaz karla ve gelinin uçar gibi sahnede havalandırılmasıyla bu masumiyet seyirciye anlatılmak istenmiştir. Yağan kar aynı zamanda kadın gücünü, anne olma arzusunun doğa kanunlarına dahi hükmedebileceğini simgelemektedir. 1.1. Karyağdı Hatun Operası Türkiye’de bestelenen opera eserlerine bakıldığında konularını mitolojik, tarihsel ve ger- çek hikâyelerden almaktadır. Librettosunu Nezihe Araz’ın yazdığı Karyağdı Hatun operası ilk olarak 1983 tarihinde Okan Demiriş tarafından 3 perdelik bir opera eseri olarak bestelenmiştir ve iki yıl sonra 21 Aralık 1985 tarihinde dünya prömiyeri gerçekleştirilmiştir. Bir aşk ve yaşam hikâ- yesine dayanan eser özgün şarkıların/müziklerin yanı sıra bilinen ulusal halk şarkıları ve ilahilere dayalıdır. İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından 21 Aralık 1985’te dünya prömiyeri gerçekleştirilip yaklaşık 26 temsil kapalı gişe oynayan eserin, 27 yıl sonra Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde 15.12.2012 tarihinde prömiyeri gerçekleşmiştir. Karyağdı Hatun adlı opera eserinin tüm sahnele- me süreci katılımcı gözlemle ve görüşmelerle etnografik bir çalışma çerçevesinde araştırılmıştır (Kip Akyol, 2016: 16). Opera eserinde Karyağdı Hatun’un hikâyesine göre belirlenmiş karakterler; Yazgülü (Evliya Kadın), Canali (Yazgülü’nün kocası), Ana, Türbedar ve Hala’dır. Karyağdı Hatun