Osmanlı Tarihi

77 4. 2. 1. 13. XVII. Yüzyılda Osmanlı Ġmparatorluğu Anahtar Kelime: Osmanlı tarihi, Osmanlı devlet teşkilâtı, Osmanlı memleket yönetimi, Toprak yönetimi, Ordu teşkilâtı, Osmanlılar’da eğitim-öğretim, maliye, dil, edebiyat, sanat. Duraklama Devri ve Sebepleri Osmanlı sınırları tabiî sınırlara ulaşmıştı. Yönetimdeki bozukluklar çeşitli ırklardan oluşan toplumlar arasında düşmanlık tohumlarının yeşermesine sebep oldu. Eskiden gönderildikleri eyaletlerde devlet yönetimini öğrenen padişahların yerini sarayda büyüyen, her an ölüm korkusuyla karşı karşıya bulunan, korkak, cahil, eğlence düşkünü padişahlar almış, bunların seçtikleri kişiler ise devlet idaresinden aciz dalkavuk ruhlu kişiler olmuştu. Eyaletlerin yönetimi iltimas, rüşvet ve adam kayırmanın had safhaya ulaşmasıyla bozulmuş, eyalet isyanları ile ülke perişan olmuştur. Ordu teşkilâtı bozulmuş, disiplin kalmamış, askerlikle ilişkisi olmayan kişilerin de askere alınmasıyla savaştan kaçan, eli silahlı hazır yiyici bir sınıf ortaya çıkmıştı. Kuruluş ve yükseliş dönemlerinde padişahlara yön veren, haksız kararlarını düzelttiren Zembilli Ali Efendi , Ebusuud Efendi gibi bilginlerin yerini cahil, korkak ve dalkavuk ruhlu kişiler almıştır. Dinî bilimlere ağırlık verilmiş, Türkler’in hiçbir döneminde görülmediği hâlde taassup had safhaya çıkmış, yenilik hareketleri bunların muhalefetiyle önlenmiştir. Maliyenin bozulması, gelirlerin azalması, uzun ve sık cereyan eden savaş giderlerinin artması sonucu ayarı düşük veya gramajı düşük akçe kestirilmiş, satın alma gücü az olan bu para esnafla, asker ve memurların aralarının açılmasına sebep olmuştur. Bunun sonucu olarak İstanbul’da padişahları tahttan indirmeye kadar varan isyanlar görülmüştür. Osmanlı İmparatorluğu bu şekilde gerilerken, Avrupa Rönesans ve Reform’un etkisiyle ilerlemeye, Yeniçağ Avrupası’nda büyük ve güçlü krallıklar ortaya çıkmaya başlamıştır. Osmanlı-Avusturya SavaĢları 1593-1606 SavaĢları: Sokullu Mehmed Paşa zamanından beri devam etmekte olan barış, 1593’de bir sınır çarpışması sonucu bozuldu. Savaşın ilk yılları Osmanlılar’ın yenilgisiyle sonuçlandı. Erdel, Eflak ve Boğdan beyleri Avusturya tarafına geçtiler. Sultan III. Murad ’ın ölümüyle başa III. Mehmed geçti. Estergon Kalesi ’nin düşmesi padişahın sefere çıkmasına sebep oldu. Sultan III. Mehmed Avusturya Kralı Maksimilyen’in ordusunu Haçova denilen yerde yendi (1596). Devam eden savaş sırasında Kanije Kalesi Türkler tarafından alındı (1599). Kale komutanlığına getirilen Tiryaki Hasan PaĢa , büyük bir orduyla kaleyi kuşatan Avusturya Kralı II. Ferdinand ’ı Kanije önlerinde yendi (1601). Kanije Zaferi’nden sonra Erdel, Eflak ve Boğdan Beyleri tekrar Osmanlılar tarafına geçtiler. Sadrazam Lala Mehmed PaĢa Estergon Kalesi’ni geri aldı. Türk taraftarı Macar asilzâdelerinden Boçkay , Erdel tahtına çıkarıldı. Avusturya barış istemek zorunda kaldı. 1606 yılında Zitvatoruk AntlaĢması imzalandı. Bu barışa Kanije, Estergon ve Eğri kaleleri Osmanlılar’da kaldı. Avusturya bir defaya mahsus olmak üzere 200 bin kara kuruş savaş tazminatı ödeyecekti. En önemli madde ise bundan böyle Avusturya İmparatoru Osmanlı Padişahı’na denk sayılacak ve Roma Cesarı unvanıyla anılacaktı. 1662-1664 SavaĢları: Avusturya’nın Erdel işlerine karışması yüzünden çıktı. Veziriâzam Köprülü Fazıl Ahmed PaĢa ordunun başında harekete geçti. Uyvar Kalesi ’ni zapt etti. Üzerine gönderilen Avusturya ordusunu bozdu. Avusturya bunun üzerine barış istedi. Rab Suyu ’nu geçmekte olan Osmanlı ordusu düşmanın ani bir baskını sonucu Sen Gotar’da ağır zayiat verdi. Neticede barış antlaşması imzalandı. 1664 yılında yapılan Vasvar BarıĢ