Osmanlı Tarihi

98 Mısır ve Boğazlar Meselesi Napolyon’un Mısır’ı işgali sırasında, Fransızlar’a karşı gönderilen kuvvetler arasında olan Kavalaı Mehmed Ali PaĢa , cahildi ancak zeki, çalışkan ve cesur bir kimse idi. Fransızlar’ın Mısır’dan çıkarılmasından sonra başıbozuk askerin başına geçerek Mısır’a gönderilen valilere zorluk çıkarmaya başladı. Nihayet 1804 yılında Mısır’a Vali olarak atandı. Mısır’da kuvvetli bir idare kurabilmek için Kölemen Beylerini bir ziyafet sonrası öldürttü. Hicaz’da çıkan Vehabî isyanını bastırdı. Hazineyi zenginleştirdi. Fransız subay ve teknisyenlerinin yardımıyla bir ordu ve donanma meydana getirdi. Padişah’ın isteği üzerine Mora’ya bir ordu ve donanma göndererek Yunan isyanının bastırılmasını sağladı. Ancak İstanbul’daki devlet adamları Kavalalı’yı kıskandıkları için Padişah’la arasını açmaya çalıştılar. Rus savaşı sırasında yardım göndermeyen Kavalalı, kendisine vaat edilen Mora Valiliği’ne karşı Suriye ve Trablusşam Valiliği’ni istedi. Padişah’ın bu isteğini reddetmesi üzerine oğlu Ġbrahim PaĢa ’yı bir ordu ile Suriye’ye gönderdi (1831). Böylece Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanı başlamış oldu. Suriye’yi ele geçiren İbrahim Paşa Toroslar’ı aşarak Konya önlerine geldi. Burada üzerine gönderilen Sadrazam ReĢid PaĢa komutasındaki orduyu kesin bir yenilgiye uğrattı. II. Mahmud , Avrupa devletlerinden yardım istedi. Fransızlar’ın Kavalalı’yı desteklemelerine mukabil İngiliz ve Ruslar Osmanlı hükümdarını desteklemekteydiler. Rusya’dan gönderilen 15.000 kadar asker Boğaziçi’nde Anadolu yakasına yerleştirildi. Bu olay İngilizler ve Fransızlar’ın harekete geçmelerine sebep oldu. Rus kuvvetlerinin yardımını etkisiz hâle getirmek için Kavalalı ile Padişah arasında Kütahya AntlaĢması ’nı imzalattılar (1833). Böylece Kavalalı Ali Paşa Suriye, Cidde ve Adana bölgesi valiliğini ele geçirdi. II. Mahmud, Kavalalı’nın tekrar isyan edeceği endişesi ile Ruslar’la Hünkâr Ġskelesi AntlaĢması (1833)’nı imzaladı. Karşılıklı yardımlaşma esaslarını kapsayan bu antlaşma 8 yıl yürürlükte kalacaktı. Bundan sonra Rus kuvvetleri İstanbul’dan ayrıldılar. Kütahya Antlaşması ne Padişah’ı ne de Kavalalı’yı memnun etmişti. Bu yüzden savaş yeniden başladı. 1839 tarihinde Hafız Mehmed PaĢa yönetimindeki Osmanlı ordusu Nizip’te ağır bir yenilgiye uğradı. Bu haber üzerine Sultan II. Mahmud üzüntüden öldü. Hain Ahmed PaĢa komutasındaki Osmanlı donanması da İskenderiye’ye giderek teslim oldu. Ruslar’ın Hünkâr İskelesi Antlaşması’na dayanarak Osmanlılar’ın içişlerine karışacağı endişesi ile İngilizler Londra’da bir konferans düzenlediler. Bu konferansa Avusturya, Rusya, Fransa, İngiltere, Prusya davet edilmişler ancak Mısır’ı destekleye Fransa bu konferansa katılmamıştı. Yapılan dörtlü antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin Mısır’a karşı korunması kabul edildi. Mehmed Ali Paşa bu kararı tanımayınca kuvvete başvuruldu. Osmanlı ve İngiliz kuvvetleri Suriye’yi ele geçirdiler. İngiliz donanması İskenderiye önlerine geldi. Fransız yardımından ümidi kesen Kavalalı Mehmed Ali Paşa barış yapmak zorunda kaldı. İdaresi Kavalalı Mehmed Ali Paşa ve evlâtlarına bırakılmak şartıyla Mısır içişlerinde serbest dışişlerinde Osmanlı Devleti’ne bağlı imtiyazlı bir eyalet hâline geldi. Mısır Meselesi’nin hâllinden sonra, bir yıl sonra süresi biten Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın yerine Boğazlar meselesine bir hâl çaresi bulmak üzere Londra’da bir konferans düzenlendi (1841). Londra Konferansı’nda alınan karar ile Boğazlar Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olacak, Boğazlar’dan hiçbir savaş gemisi geçmeyecekti.