Politik Motivasyonlarla Geleneğin Yeniden Yaratılması Süreci Üzerine

365 Politik Motivasyonlarla Geleneğin Yeniden Yaratılması Süreci Üzerine Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları Hat Araştırma kapsamında ele alınan son gelenek olan hat sanatı ise, Türk toplumundaki kökleri İslam öncesine götürülemeyen tek örneği oluşturmakta. Yazının, uygarlık tarihi içerisin- de yakaladığı popülaritenin arka planında genelde dinlerin özelde ise Semitik dinlerin yer aldığı bilinmektedir. Özellikle İslam dünyasında resim ve heykel sanatlarına olan olumsuz bakışın da etkisi ile görsel sanatların yazı ekseninde geliştiği söylenebilir. Osmanlı toplumu içerisinde hat sanatının ve bu işle uğraşan sanatçıların yakaladığı saygınlık bir yandan kalıcı ve büyüleyici sanatsal yapıtların ortaya çıkmasını sağlarken öte yandan bilginin kitleselleşmesini sağlayacak olan matbaa teknolojisinin Türk toplumu içerisinde Avrupa’dan ancak üç asır sonra yerleşmesi gibi olumsuz bir sonuç doğurmuştur. Yazının tanrısallığı fikri eski Mısır hiyerogliflerinden süzülerek İslami öğretiye geçmiş bir fikirdir (Jean, 2001: 56). Bu durum Türk folkloru içerisinde Arap harflerinin kutsallığına yönelik inancı da doğurmuştur. Modern dünya ile ortak bir noktada buluşabilmek ve ülkedeki okuryazarlık düzeyini arttırabilmek amacıyla 1928 yılında yapılan Harf Devrimi, Arap yazısını dinsel bir moti- vasyonla kutsallaştıran Türk toplumu içerisinde hat sanatına yüklenen anlamın öneminin artması sonucunu doğurmuştur. Çünkü bu devrimle birlikte Arap yazısı yalnızca dinsel metinlerde ve görsel değeri olan hatlarda kendini gösterir ve gündelik hayatın içinden uzaklaşarak zaten var olan otantik niteliğini pekiştirir. Özellikle Osmanlı döneminin kültürel kalıntılarının canlandırılmaya çalışıldığı son on yıllık süreçte, hat sanatına verilen önemin, ümmetçi ideolojilerle alakalı olduğu da açıktır. Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri kapsamında geleneksel sa- natlar dalında 2011 yılında ödüllendirilen Hasan Çelebi, 2015 yılında ödüllendirilen Hüseyin Kutlu ve 2017 yılında ödüllendirilen Ali Toy’un hat sanatıyla uğraşmaları bu konudaki gelenek yaratma çabalarının siyasal otoritenin en üst katından desteklendiğini göstermektedir. Hat sanatının canlandırılmasında en çok başvurulan yöntem, bu gelenek içerisinde üreti- len sanat ürünlerinin teşhir edilmelerini içeren sergilerdir. Son on yıllık süreçte artan bu sergiler, sergi fikrinin resim ve heykel gibi batı tarzı sanatlara özdeşleşmişliği ile çağrıştırdığı batılı anlam- lara alternatif ve İslam parantezine alınabilecek bir biz bilinci oluşturma çabası olarak okunabilir. Öte yandan bu sergilerin taşıdığı bir başka anlamsa Türkiye’deki İslamcı fikir hareketinin kendi burjuva sınıfını yaratması olarak değerlendirilebilir. Konu ile ilgili veriler de bu durumu destekle- mekte. Soru: Hat sanatı, zihninizde ilk olarak ne canlandırıyor? Yanıtlar Kişi Sayısı Yüzde Estetik değer 57 %38 Osmanlı 33 %22 İslami bir kutsallık 31 %20,6 Muhafazakarlık 27 %18 Diğer (Kuran, yazı sanatı) 2 %1,3