Politik Motivasyonlarla Geleneğin Yeniden Yaratılması Süreci Üzerine

357 Politik Motivasyonlarla Geleneğin Yeniden Yaratılması Süreci Üzerine Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları ilişkileri üzerinden çözümlenmeye çalışılacaktır. Araştırma kapsamında uygulama biçimleri ve uygulama hedeflerinin tespit edilmesinde veriler konvansiyonel ve sosyal medyadan derlenmiş, sonuçların değerlendirilmesinde farklı kentlerden 150 kişilik bir kaynak kişi kümesi ile yapılan anketler temel alınmıştır. 1 Göktürk Mitlerinden Ülkü Ocaklarına Bozkurt Türk toplumunun mitolojik metinlerinde kendine fazlasıyla yer bulan ve Göktürkler döne- minden itibaren artık ulusal bir ongun olarak kullanılmaya başlanan bozkurt imgesinin geleneksel metinlerde işlenişini ele alan pek çok çalışma yapılmıştır (Deliorman 2009, Hekimov 2012, Arslan 2010, Oğuz, 2009b). Bu çalışmalar göstermektedir ki kurt imgesi türeyiş anlatılarından eskato- lojik tasavvurlara kadar Türk folklorunda geniş bir anlam yelpazesine sahiptir. Bozkurt imgesinin mitolojik metinlerin içinden alınarak sosyal hayatın içine yerleştirilmesi ise Türkiye’de milliyetçilik hareketlerinin yükselişe geçtiği II. Meşrutiyet sonrasına rastlamaktadır. Bu dönemden itibaren özellikle 1940’lı yıllara kadar bozkurt imgesinin siyasi otoritenin de girişimi ve teşviki ile sosyal ha- yat içerisinde kendini gösteren güçlü bir imgeye dönüştüğü görülmektedir. Türk Ocakları gibi bir sivil toplum örgütü ile başlayan bir farkındalıkla bozkurt görselinin bütün Türk ulusunu sembolize eden anlamı, Cumhuriyet’in ilanından sonra siyasal otorite tarafından en üst perdeden onaylana- rak para ve pullara yerleştirilir. Yine aynı dönemde Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü gibi resmi ku- rumlar bozkurt imgesini kurumlarının resmi sembolü olarak kullanırken ilerleyen süreçlerde Petrol Ofisi gibi ticari kurumların da aynı eğilimi sürdürdüğü görülmektedir. 1940’lı yıllarda uluslararası ilişkilerde izlenen politikaların etkisi ile devletin kültür politikalarındaki değişikle birlikte bozkurt im- gesi, milliyetçi motivasyonla bir araya gelen küçük bir aydın topluluğunda canlı tutulmuş ve görsel bir imge olarak üretimi sürdürülmüştür. Bu süreçte başta Sezgin Burak gibi çizerlerin tasarladığı çizgi romanlarda kahramanın yardımcısı olarak beliren bu figür, aynı çizgi romanlardan sinemaya yapılan uyarlamalar ile beyaz perdeye taşınarak sanat gibi saygın bir kanaldan kitlelere ulaş- mayı sürdürmüştür. Milliyetçi bir motivasyonla 1969 yılında kurulan Milliyetçi Hareket Partisi’nin gençlik örgütlenmesi olan Ülkü Ocakları tarafından benimsenerek söz konusu organizasyonun ambleminde kullanılmaya başlaması ile birlikte bozkurt imgesi artık yalnızca Türk ulusunun değil aynı zamanda siyasal bir oluşumun da göstergesi olma fonksiyonunu üstlenmeye başlamıştır denilebilir. Söz konusu uygulama örneğinde bozkurt imgesinin hilal imgesi ile birlikte kullanılması, partinin Türk olanla İslam olanı buluşturmayı hedefleyen ideolojik yapısını özetleyen bir görselin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bozkurt imgesinin uygulamalı halkbilimi kapsamında yeniden üretilmesi esnasında özel- likle görsellerle ön plana çıktığı görülmektedir. Bu görsellerin başında da Ülkü Ocakları’nın amb- lemi gelmektedir. Özellikle 1980 öncesinde Türk toplumunun kaotik siyasi yapısının sokak ça- tışmalarını tetiklediği dönemde ülkücülerin aldığı rolün de etkisi ile bozkurt imgesinin daha önce olmadığı kadar geniş kitleler tarafından bilinmeye başlayarak bir popülerlik yakalamaya başladığı görülmektedir. İmgenin bir görselle ifade edilmesi, kolayca tüketilmesine olanak tanımış ve im- 1  Anket çalışmasında seçilen kaynak kişilerin belirlenmesinde, özellikle Türk Halk Bilimi, Türk Dili ve Ede- biyatı, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları, Tarih gibi Türkolojinin farklı disiplinlerinden mezun olmuş ya da bu programlarda eğitimlerine devam eden kimseler araştırma kapsamı dışında tutulmuştur. Anket çalışmamı yürütmemde bana yardımcı olan Cumhuriyet Üniversitesi Türk Halkbilimi bölümü lisans öğrencilerine minnet- tarlığımı da ayrıca vurgulamak isterim.