Somut Olmayan Kültürel Mirasın Koruma Yaklaşımları Bağlamında Geleneksel El Sanatları

348 Abdullah CANSIZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Sözleşmenin özellikle 14. maddesi “Eğitim, Duyarlılığın ve Kapasitenin Güçlendirilmesi” başlığı altında sunulan alt başlıklarla sözleşmeye taraf devletlerin uygun önlemlerle gerçekleştir- meye çalışacakları hususlara işaret etmektedir. 14. Maddesinin (a) bendi somut olmayan kültü- rel mirasın tanınmasını buna saygı duyulmasını ve geliştirilmesini çeşitli önlemlerle sağlamanın gerekli olduğuna dikkat çekerken aynı maddede belirtilen koruma önlemlerinden birinin “ bilginin kuşaktan kuşağa geçişini okul dışı olanaklarla sağlamak ” olduğu belirtilmektedir. Yine aynı maddenin (c) bendinde “somut olmayan kültürel mirasın anlatımı için gerekli olan doğal alanların ve belleğe ilişkin mekânların korunması için eğitim verilmesini teşvik etmek” bir diğer koruma yöntemi olarak önerilmektedir. (SOKÜM Sözleşmesi, 19: 2011) Teknolojinin insan hayatında önemli bir yer teşkil etmesi, buna karşılık geleneksel meslek- lerin her geçen gün yok olması geleneksel el sanatlarının gerilemesine, bazı el sanatlarının orta- dan kalkmasına veya yozlaşmasına sebep olmuştur. Bu nedenle küreselleşme ve teknoloji karşı- sında geleneksel kültürlerin korunması ve tanıtılması gerekliliği kendini göstermeye başlamıştır. Tam da bu noktada sözleşme kapsamında UNESCO tarafından yürütülen somut olma- yan kültürel miras çalışmaları, insanlığın yüzyıllar boyunca meydana getirdiği birikim ve deneyim- leri, anlatımları, bilgi ve becerileri koruyarak kültürel mirasın yeniden gün ışığına çıkarılmasına çalışmakta, gelecek nesillere aktarılmasına yardımcı olmakta ve toplumların kültürel değerlerinin sürekliliğine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü Halk Kül- türü Bilgi Yönetimi Dairesi Başkanlığının “Geleneksel El Sanatları” kapsamında Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nde geçen öngörülere uygun olarak yürütmekte olduğu çalışmalar şöyledir: Geleneksel El Sanatları Değerlendirme Kurulları Somut olmayan kültürel mirasın kuşaktan kuşağa yeniden üretilerek aktarılmasında, ko- runmasında ve özellikle de yeni kuşakların bilinçlendirilmesinde, somut olmayan kültürel miras unsurlarının yaşatılmasına imkân tanınmasında “Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcılarının Tespit ve Kayıt İşlemlerine İlişkin Yönerge” uyarınca toplanan Geleneksel El Sanatları Değerlen- dirme Kurulları büyük öneme sahiptir. Yönergenin amacı, somut olmayan kültürel miras taşıyıcılarının tespiti, değerlendirilmesi, belirli ölçütlere sahip olanların Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezine kayıt edilmesi, üretimlerinin teşvik edilmesi ile geleneksel kültürün yaşatılmasına ilişkin usul ve esasları içermektedir. Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı somut olmayan kültürel mirasın belirli unsur- larının icra edilmesi ile yeniden yaratılması için gerekli bilgi ve becerilere sahip olan ve bunların aktarımını sağlayan kişidir. Bu yönerge kapsamında; Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcılarının tespitini ve değer- lendirilmesini gerçekleştirmek üzere oluşturulan değerlendirme kurullarında aşağıdaki dallarda değerlendirmeler yapılmaktadır.