Tanzimat Edebiyatı

24 2.4.1.8. Eski Eleştiriden Yeni Eleştiriye Anahtar Kelimeler: Türk Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı, Tanzimat Edebiyatı. Tanzimat döneminin getirdiği en önemli yeniliklerden biri de tenkitte yapılan hamlelerdir. Klasik ve tek yanlı tenkit anlayışı yerini, yavaş yavaş mukayeseli ve analitik tenkide bırakmaya başlar. 1860'tan sonra batı kültürünün etkisinde kalan ve Türk edebiyatını yenileştirmeye çalışan yazar ve şairler, Divân edebiyatının etkisiz hale getirilmesi düşüncesinde birleşirler. Tanzimat edebiyatının ilk dönemindeki tenkitler Divân edebiyatının esasları ve özellikleri üzerinde toplanır. Ziya Paşa ile Namık Kemal bu tenkitlere öncülük eder. Ziya Paşa, Hürriyet gazetesinde çıkan "Şiir ve İnşa" (1868) makalesinde Divân edebiyatına hücum eder. Asıl Türk edebiyatının Halk edebiyatı olduğunu iddia eder. "Gayrı milli ve suni" olmakla suçladığı Divân edebiyatını, daha sonra 1874'te kaleme aldığı "Hârâbat Mukaddimesi" nde tekrar savunmak durumunda kalınca kendisiyle çelişkiye düşer. Namık Kemal, 1866'da Tasvir-i Efkâr'da çıkan "Lisân-ı Osmanî'nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazatı Şâmildir" adlı makalesinde, Divân edebiyatına sistemli bir şekilde hücum eder. Ziya Paşa'nın "Hârâbat" adlı eserinin mukaddimesindeki görüşlerini " Tahrib-i Hârâbat" ve "Ta’kib" adlı eserlerinde tenkit eder. Tanzimat döneminde tenkit edilen konulardan biri de yeni edebiyatın dilidir. Şinasi, "Tercümân-ı Ahval" ve "Tasvir-i Efkâr" gazetelerinin ilk sayılarının ön sözlerinde bu konulara değinir. Dil konusundaki en ateşli tartışmalar Recaizade Mahmut Ekrem ile Muallim Naci arasında geçer. Recaizade Mahmut Ekrem; Ta'lim-i Edebiyat ve Zemzeme ön sözünde, Takdir-i Elhan ile Pejmürde adlı eserlerinde hem eski edebiyatı hem de Muallim Naci'nin eski edebiyat hakkındaki görüşlerini tenkit eder. Muallim Naci de bu yazılara "Saadet" gazetesinde cevap verir. Muallim Naci bu yazıları Demdeme (1886) adı altında yayımlamıştır. 1880-1886 yıllan, Batı kökenli edebi tür ve akımlarla ilgili tartışmalar bakımından çok hareketlidir. A. Mithat, İsmail Hakkı, Beşir Fuat ve Nâbizade Nâzım arasında roman üzerine yapılan tartışmalar ayrı bir değer taşır. Bu dönemde yapılan tartışmalar, Doğu-Batı edebiyatlarının mücadelesi çerçevesinde olmuştur. Bu dönem, Divan edebiyatı için yıkıcı; Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı için yapıcı bir özellik gösterir. Kaynak (Source): Akyüz, Kenan, Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, 1953 Altar, Cevat Memduh 15.Yüzyıldan Bu Yana Türk ve Batı’ Kültürlerinin Karşılıklı Etkileme Güçleri Üstüne Bir İnceleme , Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1980. Aytaş, Gıyasettin , Tanzimat’ta Tiyatro Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yay., Ankara, 2002. Balcı Yunus, Batılılaşma Açısından Roman, Aydın İlişkisi ve İlk Dönem Romanlarımızda Aydınlar, Türk Yurdu, Türk Romanı Özel Sayısı , Cilt 20, Sayı 153-154, Mayıs Haziran 2000 Banarlı, Nihad Sâmi Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, c.I -c.II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1971