Türk Halk Hikayelerinde Tevrat Kaynaklı Motifler

18 Prof. Dr. Eyüp AKMAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı onun Torah adı verilen ilk beş kitabını yazmışlar. 3 Bunlar Tekvin, Çıkış, Levililer, Sayılar, Tesni- ye’dir (Çığ 2015:108, Adam 2015:121). İslam dünyasının Yahudi toplumuyla münasebeti çok eskilere çıkmaktadır. Özellikle Ya- hudilerin Müslümanlarla geniş ölçüde karışmaları, ticaret ve kültür alışverişi yapmaları, Kur’an’ın bu milletlere ve kitaplarına sık sık atıfta bulunması (Aydemir 1992:30), Yahudilerle Müslümanları belli ölçülerde kaynaştırmış ve dolayısıyla her iki din ve kültür birbirinden etkilenmiştir. İslam’a farklı kültürlerden, özellikle Yahudilik’ten giren bilgiye İsrailiyyat adı verilmiştir. İsrâiliyyat, “İslâma ve özellikle tefsire girmiş olan Yahûdi, Hristiyan ve diğer dinlere ait kültür kalıntılarıyla, dinin ge- rek lehine ve gerekse aleyhine uydurulup Hz. Peygambere ve Onun muasırları olan sahabe ve müteakip nesillere izafe edilen her türlü haber, İsrâiliyyat kelimesinin manası içine girer (Aydemir 1992:29) . Bu kısa girişten sonra konumuza gelebiliriz. Tevrat’ı taradığımızda pek çok halk hikâye- mizde görülen bazı motiflerin Tevrat’ta ya aynen ya da biraz farkla görüldüğünü fark ettik. Bu motifleri halk hikâyelerinin gelişim formatına uygun olarak verelim. Çocuksuzluk/Kısırlık: Çocuksuzluk veya kısırlık, insanlık tarihi kadar eski olan bir olgu- dur. Halk hikâyelerimizin külliyâtına baktığımızda, hikâye sayısı olarak 48, varyantlarıyla beraber 123 hikâyede bu motifle karşılaşırız (Cemiloğlu 1999:107). Kutsal kitapların en eskisi olan (Hindu- izmin Veda’larını saymazsak) Tevrat’ta bu kelime 18 yerde zikredilir 4 . Bunlara kısaca değinelim. Terah’ın oğlu Avram ( İbrahim olarak bilinir)’ın karısı Saray, kısırdır. Saray (sonra adı Sara olacaktır), kocası Avram’ın soyunun devam etmesi için cariyesi Hacer ile kocasının evlenmesine razı olur ve bu evlilikten Avram’ın İsmail adında bir oğlu olur. Daha sonra cariye Hacer, Saray’ı hor görmeye başlar. Bir gün, çölde bir pınarın başında Tanrının meleği, Saray’ın sıkıntı içinde Tanrı’ya yakarışını görür. Ondan sonra Tanrı, Saray’a bir evlat verir, bu çocuğun adı da İshak olur (Yaratılış 16/15, s.17-18 5 ). İshak’ın karısı Rebeka da kısırdır. İshak, karısının hamile kalması için Tanrı’ya yakarır ve karısı hamile kalır. Esav ve Yakup adında iki oğlu olur. Yakup (daha sonra adı İsrail olacaktır), dayısının iki kızı ile evlenir. İlkinin adı Lea’dır. Lea’dan Yakup’un dört oğlu olur. Lea, çocuk doğu- ramayacak duruma gelince “adamotu” yer ve üç çocuk daha doğurur. Yakup’un ikinci eşinin adı Rahel’dir. Fakat Rahel de kısırdır. Rahel de adamotu yiyerek ve dua ile doğum yapar ve Yusuf doğar. 3  Ezra’nın Tevrat’ı nasıl yazdığıyla ilgili bir Yahudi efsanesi şöyledir: “Allah Ezra’ya yanına beş deneyimli yazıcı almasını ve ıssız bir yere gitmesini, orada kırk gün onlara Tevrat’ı yazdırmasını emretmiştir. Ezra, Allah’ın bu buyruğu üzerine; Sarga, Dabrah, Seleucia, Ethan ve Eziel’li yanına alarak inzivaya çekilmiştir. Bir gün sonra, kendisine verilecek şeyi içmesi için ağzını açmasını isteyen bir ses duymuştur. Bu sesin ardından ona, içinde su gibi akıcı bir sıvının bulunduğu bir tas sunulmuştur. Ezra ağzını açmış ve sıvıyı içmiş; bir daha da kırk gün boyunca ağzını kapayamamıştır. Ezra, yorulmaksızın kırk gün müddetince, beş yazıcıya yeni harf karakterli Tevrat’ı yazdırmıştır (Adam 2015:122). Burada içilen sıvı, âşıkların içtiği bâdeyi hatırlatmaktadır. Her ikisinde de sıvı içildikten sonra, içen kişiye söz söyleme kudreti gelir. 4  İncil ve Kur’an’da da Zekeriya peygamber bahsinde bu motife rastlarız. İncil için bkz. (Luka 1/1-27). Kur’an-ı Kerim için bkz. (Meryem/1-15). 5  Buradaki sayfa numaraları, yararlandığımız Kutsal Kitap’ın sayfa numaralarıdır.