Toplumsal Bellekte Kıyafetin Türküsü

430 Yrd. Doç. Dr. Dilek TÜRKYILMAZ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı ABA Reşat Ekrem Koçu (1967:7), kaba ve kalın bir yünlü kumaş, bu kumaştan yapılan esvap, potur, hırka, cepken olarak tarif ettiği aba için, “küçük esnaf ve ayak takımı ile dervişler, hali vakti yerinde olduğu halde yaradılışı dervişane kimseler tarafından giyilirdi” diyerek ‘aba’nın alım gücü düşük insanlar tarafından giyilen bir kıyafet olduğunu söylemektedir. Türkülerde de abanın bu özelliği ile karşımıza çıkan bir kıyafet olduğu bilgisi ile karşılaşıyoruz. Giysinin temel bir ihtiyaç olmaktan çıkıp, sosyal bir statü göstergesi olmaya başladığı zamanlardan itibaren aynı zamanda ekonomik bir gösterge olduğunu da biliyoruz. Kıyafetin ekonomik bir gösterge olduğu bilgisi Dede Korkut Hikâyelerinin giriş bölümündeki soylamalarda karşımıza şu şekilde çıkmaktadır: “Bu ivi harab olası ere varaldan berü dahı karnum doymadı, yüzüm gülmedi, ayağum paşmak, yüzüm yaşmak görmedi” (Ergin 1997: 76) şeklinde “solduran sop” olarak nitelendirilen kadının serzenişidir, buradaki ifadeler. Kıyafetten mahrum olmak bir yoksulluk ifadesi olarak dile getirilmiştir. Hıdır Ersoy ve Ahmet Yamacı’dan alınan “Şu Benim Divâne Gönlüm” türküsünün sözlerinde geçen aba kelimesi dünya nimetlerine meyletmeyen bu yüzden de atlas libas değil aba giymeyi tercih eden dervişane yaradılışlı bir insanın sözleri olarak karşımıza çıkmaktadır. ….. Felek Bir Gün Cana Kıyar Bizi Kabdan Kaba Koyar Kimi Atlas Libas Giyer Şükür Bize Aba Düştü ….. ( Erzincan – Hıdır Ersoy, Ahmet Yamacı) ATLAS İpekten dokunmuş bir kumaştır, mavi, yeşil, sarı daima düz renklidir ve üzerinde hiçbir tezyini motif bulunmaz, incesi ve kalını olur. Her iki çeşidi de sertçedir. Yine Reşat Ekrem Ko- çu’nun (1967: 17) söylediğine göre 19. yüzyılda Osmanlı Sarayında atlas kışlık kumaş olarak kabul edilmiştir. Hafız İlyas Efendi’nin Letâif-i Enderûniye isimli eserinde kaydettiğine göre Ende- runlular arasında kışa da “atlas mevsimi” denilirmiş. Türkülere de kalın ve değerli bir kumaş olma özelliği karşımıza çıkmaktadır. Bu türkünün sözlerinde de yine dervişane üslupla karşılaşıyoruz. Atlas gibi değerli bir kumaşla dünya güzellikleri ve bunu isteyen insan profili çizilirken, aba gibi sı- radan bir kumaşla dünya güzelliklerine meyli olmayan bir dost bir posta rıza gösteren ve bununla mutlu olan insan tipiyle karşılaşıyoruz.