Tunç Çağları

1.5.2.2.5. Sosyal Yaşam ve Ekonomi Anahtar Kelimeler: Hitit’de Sosyal Yaşam, Hitit Ekonomisi, Hitit Yasalar Hitit dünyasının toplumsal yapısına ilişkin kanıtlar büyük ölçüde üst düzey yönetimin arşivlerine dayanmaktadır. Ayrıca sosyal yapı hakkında yasalardan kısmen de olsa bilgi alınabilmektedir. Eski Hitit krallık dönemine kadar ulaşan yaklaşık 200 madde içinde toplanan yasalarda toplumun her kesimindeki suçlara ilişkin cezalar yer almıştır. Bunların arasında kasıtsız ölüme neden olma, adam kaçırma, mülke zarar verme, saldırı, mülke zarar verme gibi daha birçok konuda işlenen suçlara verilen cezalar mevcuttur. Hitit sarayında ve çevresinde çok sayıda saray görevlisi ve bürokrat yaşıyordu. Ayrıca sarayda kralın muhafızlarından oluşan bir askeri grup mevcuttur. Diğer önemli bir topluluk rahiplerden oluşmuştur. Hitit çağında kent halkının büyük bir kesimi kentler dışında köylerde oturuyordu. Hitit metinlerinden bizlere yansıyan büyük kentlerdeki sosyal yaşam ve yönetimsel sınıflardır. Kırsal kesimde toprakların az da olsa zanaatkârlara kiralanabiliyordu. Ele geçirilen ülkelerden getirilen esirler ( NAM.RA) Hitit topraklarına yerleştirilmiştir. Aralarındaki sanatçılardan başkentte faydalanılmıştır. Hitit toplumunda önemli bir yeri olan kölelerin sosyal hakları yasalarla belirlenmiştir. Evlenebiliyor, tazminat alıp verebiliyorlardı. Çok sonraki Roma Hukuku’nda görülmeyen birçok sosyal hakkın Hitit hukukunda mevcut olduğunu görüyoruz. Hitit ülkesinde ekilebilir toprakları önce tanrılara sonra krala aittir. Kral istediğine arazi bağışlayabilir ve karşılığında kişiyi yükümlülüklere bağlayabilirdi. Çok az sayıda özel mülkiyet vardır. Ülkenin geniş ve bereketli topraklarında krala bağlı çiftçiler toplumsal bir sınıfı oluşturmuşlardır. Çiftlik arazilerinde çeşitli tarımsal ve hayvansal ürünler elde edilmiştir. Hitit kralının arazi bağış belgelerinde çiftçi mülklerinin dökümleri verilmiştir. Bu çiftlikler Hitit tarımsal ekonomisi için önemlidir. Ayrıca askeri hizmete çağrılmadıklarında kırsal kesimde topraklarını işleyen ve orduya yiyecek sağlayan gruplar mevcuttur. Bu sistem Osmanlılardaki “Tımarlı Sipahi” sistemine benzerlik göstermektedir. Çobanlık önemli bir uğraştır. Yasaların yaklaşık yüzde 20’si çiftlik hayvanlarına ayrılmıştır. Krallığın gelir kaynağı büyük ölçüde tarımsal üretime ve bunların vergilerine, vasal (tabi) devletlerden alınan haraçlara, altın, gümüş ve bakırdan yapılmış savaş ganimetlerine, yağmalanan hayvan sürülerine dayanırdı. Hitit yasalarında tüccarlara ilişkin veriler de mevcuttur. Metinlerde saray için çalışan tüccarlardan söz edilmektedir. Hitit çağında Ticaret Akdeniz ve çevresini kapsamış, büyük ölçüde Doğu Akdeniz kentleri ile yürütülmüştür.