Tunç Çağları

1. 5. 1. 2 Sanat Anahtar Kelime: Eski Tunç Çağı, çömlekçilik sanatı, plastik sanatlar, mühürcülük sanatı, Mücevherat sanatı. Eski Tunç Çağı çömlekçilik sanatında bölgesel özelliklerin ön plana çıktığı görülmektedir. Dönemin başında Anadolu’da koyu yüzlü, parlak perdahlı, el yapımı çanak çömlek geleneği hakimdir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Mezopotamya ve Suriye etkili açık renkli, çark yapımı bir seramiğin de varlığı belgelenmiştir. Çanak çömlekte yeni kap biçimleri ortaya çıkmıştır. Bu dönemde siyah, beyaz boya ile nakışlı veya kırmızı astarlı, perdahlı çanak çömlek türleri sıklıkla kullanılmıştır. Seramik üzerinde yiv, çizi, oluk, kabartma gibi bezemelere rastlanmaktadır. Eski Tunç II Dönemi’nde çanak çömlek gruplarının yöresel farklılıkları daha da belirginleşmiştir. Koyu yüzlü veya siyah perdahlı seramiğin yanında kırmızı astarlı ve parlak perdahlı çanak çömlek grubu sadece Batı ve Orta Anadolu’da yoğun olarak görülür. Bu evrede Kilikya ve Batı Anadolu’da çark kullanımı neticesinde seramik sanatında gelişme gözlemlenir. Çömlekçi çarkının ortaya çıkmasıyla genel olarak seramik kalitesinde düzelme görülür ve belli bölgelere has yeni formlar ortaya çıkar. Batı Anadolu’da depas , tankard g ibi iki kulplu kaplar yaygınlaşır. İnsan yüzlü veya hayvan biçimli kapların yanında özel kap tiplerinin sayısı artar. Diğer taraftan Mezopotamya’dan gelen etkiler sonucunda ithal yeni kap formları ve yerli taklitleri de bu evrede görülür. Çeşitli bölgelerde tek renkli seramiğin yanında boya bezemeli örneklerin sayısı artmıştır. Orta Anadolu’da çarkta yapılmış ithal seramiğin yanında, yerli seramikte de ağır çark kullanımı belgelenmiştir. Doğu Anadolu ve Amik Ovası’nda Erken Transkafkasya / Karaz geleneğini yansıtan kırmızı-siyah perdahlı bir seramik türü bu evrede yaygınlaşmıştır. Malatya-Elazığ yöresinde ve Amik Ovasında aynı kültüre ait pişmiş topraktan insan yüzlü ve geometrik bezemeli kutsal seyyar ocaklar ortaya çıkar. Dönemin son evresinde hem tek renkli hem de boyalı seramik türüne rastlanır. Orta Anadolu’da Kayseri ve Yozgat çevresinde gelişen boya ile nakışlı bir seramik geleneği ( intermediate, Alişar III ) vardır. Boya ile nakışlı seramik Anadolu’da daha geniş bir alanda kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin Malatya ve Elazığ bölgesinde, Adıyaman Urfa civarında yerel boyalılar mevcuttur. Doğu Anadolu’da Karaz Seramiği’nin devam ettiği görülür. Çömlekçi çarkı bu evrede gelişim gösterir. Bölgesel ilişkileri gösteren pişmiş toprak veya madeni yeni kap şekillerine de rastlanmaktadır. Çağın plastik ya da yarı plastik sanat anlayışının temsilcileri insan ve hayvan figürinleri ile heykelciklerdir. Anadolu’da ana tanrıça’yı temsil eden, aynı zamanda bereket ve çoğalmayla ilgili idoller ve heykelcikler pişmiş toprak, taş, kemik ve madenden yapılmıştır. Tanrıçanın simgesi ya da tanrıçalara sunulan adak eşyası olarak nitelenen idoller , baş ve gövde şekillerine göre yöresel farklılık gösterirler. Batı’da, yassı keman biçimli, ya da disk başlı uzun boyunlu, küreğe benzer gövdeli mermer idoller kullanılırken, Kayseri ovasının kurs biçimli idolleri ve tahtında oturan tanrıça heykelcikleri eşsizdir. Kültepe’de ele geçen ve dönemin sonuna tarihlenen kurs gövdeli mermer idoller, bir ya da daha fazla üçgen biçimli başa sahip, uzun boyunlu ve disk biçimli gövdelidir. Çoğunun gövdesinde insan ve hayvan kabartmaları yer alır. Önceki dönemin abartılı ve şişman kadın figürinleri, bu çağda daha narin ve incedir. Bölgesel özellikler taşıyan ve çoğu çıplak betimlenen figürinlerin bir kısmında giysi ve giysi aksesuarları görülür. İnsan figürinlerinin yanında boğa, koç gibi çeşitli hayvanlara ait pişmiş toprak heykelciklerin sayısı artmıştır.