Türkçe Uyku Dualarının Telkin Ettiği Toplumsal Değerler

288 Prof. Dr. Ali Osman ÖZTÜRK T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı tam teslimiyeti; 15. dua ise kabirde ismi verilen meleklerin sorguda yardımcı olmaları isteği, 16. duada karabasanı def etmek; 17. duada Allah’tan çocuğa uyku vermesi ve 18. duada Allah’ı ve Allah’tan nur ile iman isteği dile getirilmektedir. Uykunun öncesi, esnası ve sonrasına ilişkin beklentilerin ilgili olduğu alanların ayrıştırıl- ması, bize değerlerin neliği ve niteliği üzerine bilgi verecektir. Elde edilecek bulguların bize gerek dini inanış sisteminden kaynaklanan ve gerekse dünyayı algılama sistematiğinden beslenen pra- tikler hakkında somut ipuçları olacağına inanıyoruz. 3. Bulgular Uyku öncesi okunan duaların içerik analizi, bize, “belki de kalkmamak üzere”, uykuya yatan kişinin önemsediği hususların neler” olduğu sorusunu cevaplandıracaktır. Öncelikli olarak yatma pozisyonu şekilsel olarak önemsenmektedir; “Sağ tarafa yatılmalı, (ondan sonra) sola dö- nülmelidir” 4 . Bu pozisyonu aldıktan sonra kişinin duasında dile getirdiği ve yukarıda özetlenen içeriğe göre; 1) Yorgun (taş gibi) yatılan uykudan dinlenmiş (kuş gibi) kalmak ( dinlenme ); 2) Melekleri şahit tutarak imanını ve sığınacağı limanı (Tanrı’yı) hatırlamak ( sorgulama ); 3) Kelime-i Tevhid ve/ya Kelime-i Şehadet ile inancını ikrar etmek ( iman tazeleme ); 4) Uykuya yatmakla karşısındaki iki seçeneği değerlendirmek; her ikisine hazır olmak gerekti- ğini ikrar etmek: kalkarsa hamd/şükr etmek, kalkamazsa Tanrı’nın hükmüne teslim olmak. Bu teslimiyet, yatacağı toprağı (kabri), varacağı yeri (cenneti) düşünerek tekrar Kelime-i Tevhid 5 ve/ya Kelime-i Şehadete başvurmak ( imanda ısrar); 5) Ölümü kötü bir şey değil, “nur içine dalmak” şeklinde görüp, can hapsolduğu “bedenden/ kafesten ayrılınca” gideceği yere “iman/Kur’an ile gönderilmeyi” ölmeyi dilemek (ölümü güzelleme ); 6) İman ve Kur’an’ın güvencesinde, (“Hz. Sultan”) peygamberin müjdelediği (“Hz. Muhammed Mustafa’dan selam geldi”) varacağını ümit ettiği “kökü misk, dalları Kur’an” yeşil ağaçların bulunduğu “Cennet”i hayal etmek ( cenneti arzulama ): 7) Bu ümitle uykuya dalarak ölürse “cennet kuşu”, kalkarsa “kuş gibi hafif” olmayı dilemek (“bunu yedi kere okuyan hem cennetlik, hem cennet kuşu”) ( cennette olmayı düşleme ); 8) Ayet-el Kürsi okuyarak uyuduğu sürece kendini korumaya almak ( tedbir ); 4  Bu pozisyonla ilgili bir öğrencimizin (Feride Çiçek) yorumu: bu ifade, sağa yatıp soldaki (imanı barındıran kalbin bulunduğu) sola yönelmek anlamındadır. 5  Gencay ve Gencay ([2011], s. 17), Hz. Muhammed’in “en faziletli zikir, ‘La ilahe illallah’ demek[tir]” dediği bilgisini vermektedirler. Yozgatlı bir kaynak kişi, annesinden öğrendiğine göre bu kelime-i tevhidin ayrıca başlıca uyku duası olarak da kullanıldığını belirtmektedir: “Yattığınız zaman 99 kere La ilahe illallah demek uykuya dalmanıza yardımcı oluyor. 99’a varmadan da uyuyabiliyorsunuz” (yaş: 22, bu yıl (2017) öğrenmiş).