Türkçe Uyku Dualarının Telkin Ettiği Toplumsal Değerler

282 Prof. Dr. Ali Osman ÖZTÜRK T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Adı geçen son kaynak, duanın usul ve adabı bağlamında, Hz. Muhammed’i referans gös- tererek bir duanın Tanrı tarafından kabul olunması için, “Allah-ı Teâlâ tarafından kabul edileceği- ne itikat ve iman ile duasında ricasının doğruluğuna ve gerçekliğine şüphesiz olarak inanmalıdır” (bkz. a.g.e.) diye eklemektedir. Kaynaklar, başlıca üç şekilde dua edildiğini belirtmektedir: “1- Al- lah’ın birliğini dile getirme ve O’nu övgüyle anma. 2- Allah’dan af, merhamet gibi manevi istekler- de bulunma. 3- Allah’dan dünyevi nimetler isteme. ” (Gencay ve Gencay 2008, s. 14) Günümüze anonim intikal eden uyku dualarının bu çerçevede değerlendirilmesi gerek- tiğini düşünüyoru z. İlk kez Amil Çelebioğlu’nun manzum dini eserler kapsamında “yatak duası” (1983, s. 154) olarak tavsif ettiği Uyku duası , uykudan önce “ibadet veya yakarma amacıyla okunan dini değeri olan metin”dir ( Türkçe Sözlük 1988, s. 408). Gencay ve Gencay (2008) da, “Allah’a sunulacak talepleri sözlü veya yazılı olarak dile getiren metinlere de duâ denilir. İslâm literatüründe ise ‘Allah’ın yüceliği karşısında kulun aczini itiraf etmesini sevgi ve tâzim duyguları içinde lutûf ve yardımını dilemesini’ ifade eder” (s. 11) demektedirler. Her Müslüman, “işinde aşında, hazarda, seferde gönülden besmele çekmeyi unutma[malı], yatarken kalkarken sağ tara- fından ve besmele çekerek kalk[malıdır] (s. 122). 2 Türkmenoğlu, uykuya yatarken ve uyanırken yapılacak dualar bahsinde (Hz. Hüzeyfe ve Ebuzer’den rivayetle; bkz. Riyâzu’s-Sâlihîn Tercümesi III: 45) Peygamber Hz. Muhammed’in gece yatarken mealen “İlahi ey Allah’ım, senin mübarek ismini anarak ölür, (uyur) ve dirilir (uya- nırım.)” diye, uyandığı zaman da yine mealen “öldükten sonra bizi tekrar dirilten Allah Teâlâ’ya hamd ve şükürler olsun. Kıyamet gününde de O’nun huzurunda haşr olacağız” (a.g.e., s. 107 vd.) diyerek dua ettiğini belirtmektedir. Hz. Huzeyfe’den başka bir rivayete göre, Hz. Peygamber, yatacağı zaman sağ elini yanağının altına koyup, mealen “Ey Allahım! Mahşer gününde beni azabından koru” diye dua edermiş. Burada sağa dönüp yatmak gerektiği anlaşılmaktadır. Şayet kötü bir rüya görülürse, sol tarafa tükürüp (Euzubillâhimineşşeytanırracim deyip) üfleyerek, bu- nun şerrinden Allah’a sığınmak gerekiyormuş, zira kötü rüya şeytandan gelirmiş (a.g.e., s. 109). Riyâzu’s-Sâlihîn Tercümesi II (1971: 206 vd.)’de “sağ yanına yatmak”la ilgili hadisi aktar ıl arak (s. 207) şu bilgiye yer verilir: “Resul-i Ekrem (…) Efendimiz yatağına girdiğinde sağ tarafına yatardı. Son- ra: «İlâhî! kendimi Sana teslim ettim, yüzümü Sana tevcih ettim. İşlerimi sana emâ- net ettim. Sevâbını ümid ederek ve azâbmdan korkarak Sana sığındım. Sen’den başka kendisine sığınacak ve korunacak kimse yoktur. Gönderdiğin kitaplara ve yolladığın Peygamber’e yâhut nebîlere imân ettim» derdi.” “ Değer ” kavramından dini olandan beslenerek daha çok toplumsal hayata (insan ilişkileri- ne) dönük olan hususları kast ediyoruz. Zira “ Toplumsal Değer “ denince, “Bir toplumun bireyleri tarafından paylaşılan, toplumu bir arada tutan ve sürekliliğini sağlayan ortak düşünce, duygu ve kanılar toplamıdır. Toplumsal değerler, toplumsal ilişkilerle oluşan davranış kalıplarının soyutla- nıp, kavramlaştırılmalarıyla oluşur.“ (http://www.nkfu.com/toplumsal-deger-nedir-ozellikleri/) 2  Gencay ve Gencay, yatarken Arapça okunacakları şu şekilde sıralar: “Yatarken bir defa ihlas-ı şerif ‘Kulhuvallâhü ehâd’, suresini besmele ile oku. Bir defa ‘Kul euzü birabbil felâk’. Bir defa ‘Kul euzü birabbin nâs’. Bir defa ‘Kevser suresi’. Bir defa ‘Kairun suresi’ni oku. Her gece böyle yapmaya devam edersen hiçbir büyücünün zararı sana dokunmaz, bu usulü Peygamber Efendimiz (s.a.v.) Hz. Aişe validemize öğretmiş- lerdir.” (2008, s. 125 vd.)