Türk Halk Anlatmalarındaki Karakterlerin Cinsiyetleri ve Olumsuz Kadın Karakterler Hakkında Tespitler

158 Dr. Mustafa DUMAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı yapılanmalar ve destanların şahıs kadrosu üzerindeki etkisinin bir sonucudur. Biyolojik açıdan er- kekler, kadınlara göre daha fazla kas oranına sahiptir. Sahip olduğu bu biyolojik üstünlük, erkeğin toplumsal yapılanmalarda daha üst konumlarda yer alması sonucunu doğurmuştur ve savaşmak (dövüşmek) gibi kas gücü gerektiren eylemler erkekler tarafından icra edilmiştir. Bu toplumsal yapılanma, doğal olarak, destanlara da yansımış ve savaş konusu etrafında şekillenen destan- lardaki karakter seçimi erkek yoğunluklu olmuştur. Tablodaki verileri genel olarak değerlendirecek olursak; destanlardaki olumsuz karakterle- rin cinsiyet dağılımında erkeklerin oldukça yüksek bir orana sahip olması, destanın icra ortamı ve konusuyla ilişkilidir. Bağlam ve konu özellikleri destanlarda erkeklerin ön plana çıkması sonucunu doğurmuştur. Olumsuz karakterlerin cinsiyet dağılımında halk hikâyelerinde de benzer şekilde, erkek karakterler yüksek bir orana sahiptir. Ancak halk hikâyelerinde, destanlara nispeten, kadın karakterlerin oranı yükselmiştir. Bunu bir tabloyla gösterecek olursak: Halk hikâyelerindeki olumsuz karakterlerin cinsiyetlere göre yüzdelik dağılımı %60 erkek, %38 kadın ve %2 belirsizdir. Halk hikâyelerindeki cinsiyeti belirsiz olan olumsuz karakterler hay- vandır. Hayvanlar, destanlarda olduğu gibi, halk hikâyelerinde de ayrıntılı olarak tasvir edilmedik- leri için, onların cinsiyetlerini “belirsiz” olarak değerlendirmeyi uygun gördük. Bu tabloya ek olarak halk hikâyelerindeki olumsuz tip kategorilerinin cinsiyetlere göre yüzdelik dağılımı; hilekâr tipin %50’si erkek, %46’sı kadın; rakip tipin %73’ü erkek, %27’si kadın; zalim ebeveyn tipin %57’si erkek,%43’ü kadın ve masum aptal tipin %100’ü erkek şeklindedir. Bu veriler halk hikâyelerinin yaratım-aktarım ortamı ve halk hikâyelerinde işlenen konuyla yakından ilişkilidir. Türk dünyasının farklı boylarında, “akın”, “âşık”, “bahşı (baksı)”, “jırav” ve “meddah” ad- larıyla anılan profesyonel destan anlatıcıları aynı zamanda halk hikâyesi (aşk destanı) de icra ederler (bk. Yücel Çetin 2016). Dolayısıyla, destanların icra ortamıyla halk hikâyelerinin icra or- tamları arasında anlatıcı ve dinleyicilerin cinsiyetleri bakımından çok fazla fark yoktur. Nitekim incelememize dâhil ettiğimiz halk hikâyelerinin anlatıcılarının erkek olması, halk hikâyelerinin erkeklerin bulunduğu ortamlarda profesyonel erkek anlatıcılar tarafından icra edildiği tespitini destekler mahiyettedir. Ancak burada şunu belirtmemiz gerekir; Türk dünyasının Doğu Türkistan 2 Belirsiz 3% Erkek 85% Kadın 12% Destanlardaki Olumsuz Karakterlerin Cinsiyete Göre Yüzdelik Dağılımı Belirsiz 2% Erkek 60% Kadın 38% Halk Hikâyelerindeki Olumsuz Karakterlerin Cinsiyete Göre Yüzdelik Dağılımı