Türklerin Yaratılış Destanı ile İslamî Kaynaklardaki Müşterekliklere Sentezi Bir Yaklaşım

217 Başkurt Mitolojisinde Taş Gelenek, Görenek ve İnançlar vardır. Bu gelenek, bebeğin sağlıklı ve uzun ömürlü olmasını sağlamak niyetinde yapılıyormuş. Bu amaçlar bebeğe taş kelimesini içeren isim koyarken de hedefe alınmaktadır ( Taştimer, Taşbu- lat , vb.). Geline suyolunu gösterme geleneğinde ve yüz görümü töreninde de taşı kutsallaştırma âdeti vardır. Örneğin, Başkurtlarda, oğlan evinin yakınları ve komşuları geline bakmaya geldiğin- de, gelinin ayağı altına küçük taşlar atar ve böyle bir büyü sözleri söylenir: Dikkatlice indi dölçek gelinimiz, Şanslı ayak, sağ ayaktır, Sağ ayaktan in, gelincik, Taş gibi, kum gibi burada kal, gelincik. [BHİ, 2010, 468]. Büyü sözleri şunu ifade ediyor ki, taş ve kum nasıl nehirde kalırsa, gelin de, ailede, soyda öyle kalsın, bir yere gitmesin. Benzer motifler suyolunu gösterme geleneğinde de görünmektedir. İlk önce gelin, gele- neklere göre kaynağa ya da nehire bir bozuk para ve küçük bir taş atar. Sonra, geline eşlik eden herkes, bu aile ve bu yerde gelininin nehirdeki kum ve taş gibi olmasını sağlamak amacıyla, iyi dileklerde bulunur, böyle bir büyü sözleri söyler: Ayağın hafif olsun, Bak, burası senin yerin, gelincik, Geçen hayatını bırakabilirsin, Taş gibi ol [burada kal], gelincik! Taşın sihirli gücüne olan inanç, Başkurtların cenaze törenlerine de yansımaktadır. Örneğin, mezarda ölünün başının altına beyaz bir taş konulur. Beyaz küçük çakıllar ölünün üzerine de serpilir [BHİ 2012, 316]. Taş, mezarlığı örtmek ve mezar taşları olarak Başkurtlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Görünüşe bakılırsa, Başkurtların cenaze törenlerinde taş kullan- ması, taşların «durdurma, koruma güçleri» inancına bağlıdır. «Başkurtlar, bu gelenekleri ölenleri gulyabaniden korumak için yapmaktadırlar», «ölüleri mezara bağlamak» ve kendilerini ölüme savunmak istemektedirler. Başkurt mitolojisinde, taş kültü dağların kültünden ayrı değildir. Birçok dağın tepelerinde batır mezarları, kutsal mezarları taşlarla çevirilmiştir [Hisamitdinova, 2015, 386-387]. Bu gelene- ğin varlığının canlı bir örneği, Başkurt folklorunun kahramanları Zayatulek ve Hıuhılıu’ın Balkan Dağı’nın tepesindeki mezarıdır. “Zayatulek ve Hıuhılıu” destanında denir ki: “Zayatulek Hıuhılıu’ın ölümünden sonra çok acı çekiyor. Balkan Dağı’nın tepesinde bir mezar kazıyor. Zayatulek sev-