Türkmen Bahşılarında Tirme Söyleme Geleneği ve Tirmelerin Destan İcrasındaki Rolü Üzerine

357 Türkmen Bahşılarında Tirme Söyleme Geleneği ve Tirmelerin Destan İcrasındaki Rolü Üzerine Türk Halk Edebiyatı Her kimin özüne Müsürdir cayı Yadından çıkmayır bayramı toyı Can saglıgın bolmaz hiç deni tayı Agşam yatıp ertir şükrün kıl yagşı Bir bivefa yara gülüp bakandan Şirin canı ışk oduna yakandan Yat illerde mısapırlık çekenden Ursa, sökse horlasa da il yagşı Hudayım saklasın şerden, gahardan Minnetli aş acı bolar zeherden Ey yaranlar biz bazarsız şeherden Ondan ki bir gurap yatan çöl yagşı Magtımgulı sözlegin sen her bapdan Bu dünya tutdurmaz çüyrükdir düypden Anırsı gelmeyen gurı, boş gepden Ondan ki bir şuvlap ösen yel yagşı (Mıradov 1992: 53) Mahtumkulu’nun “Yagşıdır” ayaklı şiirini icra eden bahşı, aslında “Ey ahali, herkes elinden geldiği kadar iyilik yapmalı. İyilik et, deryaya at, su bilmese balık bilir, balık bilmese Halık bilir, derler. Dünyada insandan geriye iyi nam kalır. Edep herkese lazımdır. Edep, akıllı adamın başına talih kuşunu kondurur.” demektedir. Nasihat içerikli olmanın ynında bu tirmeler esasında insan üzerine felsefi düşünceleri de tartışmaya açmaktadır (Orazgılıyov 2014: 26). Tirmelerin anlatıcı ve dinleyici üzerinde olduğu kadar destan metinlerinde de tesirlerinin olduğu söylenebilir. C. Kurbanova’nın da belirtiği gibi destan anlatımı, genellikle “tirme aydımları” denilen ve konu bakımından anlatı ile alakası olmayan beş veya altı şiirler başlar. Bu şekilde des- tan anlatımına başlamak, Türkmen bagşıları için değişmez bir kural haline geldiği gibi Türkmen