YAĞMUR RİTÜELİNDE SİMGELER VE BÜYÜ

276 Mevlüt ÖZHAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı rindeki inanç ve kültür uygulamalarının göçler yoluyla Anadolu’ya ve Orta Doğu’ya geldiğini öne sürüyor. Kurbağaya yağmur törenlerinde önemli bir işlev yüklenmesi Kuzey ve Güney Amerika’da da görülür (Başgöz, 149-165). “James Frazer’e göre kurbağa vücudunda su toplayan bir hayvandır. Bu yüzden ilkel insanlar kuraklığa kurbağanın neden olduğuna inanmışlardır. Gerekli yağmurun elde edilmesi için kurbağanın ambar ettiği suyun çıkartılması gerekmektedir. Bu yüzden kurbağa dünyanın hemen her yerinde yağmur törenlerine karıştırılmıştır.” ( Frazer,159). Yetişkinlerin yaptıkları yağmur duaları ile çocukların yaptıkları yağmur törenlerinin ardın- dan yağmur çok yağarsa, zarar vermeden onu durdurma yöntemini de insanlar büyüde bulmuş- lar. Bu kez yağmurun yağmasını sağlamak için yaptıkları büyüyü tersine uygulayarak yağmuru durdurmaya çalışmışlar. İçine taşları doldurdukları çuvalı sudan çıkararak gerçekleştirmişlerdir. Böylece taşla suyun teması kesilince, dolayısıyla yağmurun da kesileceğine inanmışlardır. Suyun içine konan sopa, tahta, üzerinde dua yazılı hayvan başı iskeleti, insan kemiği, kukla gibi objeler- de de aynı tersine büyü işlemi gerçekleştirilmektedir. Yağmuru durdurmanın başka bir uygulamasını Vakfıkebir / Şalpazarı’nda görüyoruz. Yağmur çok yağarsa suyun içine koydukları taşların arasına başka taşın karıştığına inanırlar. Yağmuru dindirmek için topluca bir evliyanın mezarına giderek kurban kesiyorlar ve etinin hepsini orada yiyorlar. Kurbanın eti kesinlikle köye getirilmez. Eğer yağmur kesilmezse köye gizlice et getirildiğine inanılır ve yeniden kurban kesilir (Erata 1975, 7417). Ekonomik olarak yağmurdan zarar görecek insanlar, yağmurun yağmaması için karşı büyü yaparlar. Lağıma, tuvalete, hamur, ekmek parçası atarak tanrıyı kızdıracaklarını, kızan tanrının da yağmur yağdırmayacağını düşü- nürler. Yağmurun yağdırılmasıyla ilgili inanç ve uygulama zenginliği kadar yağmurun durdurulma- sı için de yapılan uygulama ve inançlar zenginliği vardır. Bildirimde, ülkemizdeki yağmur ritüelinin genel uygulamalarını, kullanılan simgeleri ve büyüleri açıklamaya çalıştım. Çok kullanılan objelerle oluşturulan simgeler ve büyülerin dışında kalanlarını, yazının boyutunu aşmamak, benzer uygulamaları tekrarlamamak için çalışmama dâhil etmedim. Oysa hem uygulamalarda hem de kullanılan objelerde çeşitlilik oldukça çoktur. Farklı inançlar, birbirine zıt değerlendirmeler söz konusu. Örneğin toplumun çoğunluğu yağmur duasının türbe, yatır veya mezarlıkta yapılması halinde, orada yatanların, duanın, tanrı tarafın- dan kabul edilmesine yardımcı olacağına inanırken, Mardin’in Savur İlçesi’nde türbe ve yatırların yanında yağmur duası yapılmaz. Allah’la kul arasına kimse girmeden, yapılan duaların daha iyi olacağına inanılır (Adal 1961, 2366). Uygulamalarda hayvan olarak kurbağa daha çok kullanıldığı için ondan söz ettim, ama ondan başka kaplumbağa, akrep, yılan, eşek gibi hayvanların kullanıl- ması konusuna girmedim. Sonuç olarak yağmur ritüeli üreme ve bolluk törenlerinden bu yana uygulanagelmiştir. Sosyal ve kültürel değişimler, ekonomik ve teknik gelişmeler sonucu sürekliliğini yitirse de yağ- mur yağmadığı zaman bazı toplumların yine de yağmur ritüeline başvurduklarını görüyoruz. Değişik kültürlerin etkileşimi, çok tanrılı inanç sisteminden tek tanrılı inanç sistemine geçilmesi, teknolojik gelişmeler sonucu doğadaki bilinmezlerin çözülmesi, yağmur ritüelini birçok değişikliğe uğratmıştır, uğratmaya da devam edecektir.