Yörük Kültüründe Meydana Gelen Değişmeler

486 Prof. Dr. Metin ÖZKUL - Âdem ÖTER T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Şehirde yaşayanlar arasında 1975-1979 yılından itibaren “ akraba/dost tavsiyesi ” ile çiftler anlaşarak evlenmeye başlamışlardır. Şehirde yaşayanlar arasında kaçırarak evlenme şehre göç etmeden önce yapılmıştır. Köyde ve konargöçer yaşayan Yörükler arasında endogamik evliliğin yaygın olduğu gö- rülmektedir. Her 3 evli çiftten ikisi akraba evliliği yapmıştır (%68,9). Akrabalık bağı olmayanlar ise evli çiftlerin 1/3’ünü oluşturmaktadır (%31,1). Kent yaşamı Yörüklerin evlilik tercihlerini oldukça değiştirmiştir. Kentte yaşayanlarda ak- raba evliliği köyde ve konar göçör yaşayanlara göre tam tersi bir duruma dönüşmüştür. Kentte yaşayan Yörüklerden her üç evli çiftin ikisi arasında akrabalık bağı bulunmamaktadır (%65,6). 1/3’ü ise yine akraba evliliği yapmıştır (%34,4). Aile Büyüklüğü ve İkamet Biçiminde Değişim Yörüklerin yaşam biçimi fiziki güç ve emek harcamayı gerektirir. Bu nedenle aile büyüklü- ğü önemlidir. Bu yaşam biçiminde gençler evlendiklerinde erkek tarafının baba evinde otururlar. İş ve dolayısıyla ekonomik kaynaklar hane reisi konumunda olan en büyük babanın denetimin- de ortaklaşa kullanılır. Geleneksel toplumlarda da yaygın olarak görüldüğü gibi Yörüklerde de gündelik yaşam tüm aile üyeleriyle birlikte yaşanılır. Bütün aile sevinçte ve tasada kader birliği gözetir. Araştırma grubumuz da bu özellikleri yansıtmaktadır. Özellikle köyde ve yarı konargöçer yaşayanların çok büyük bir kısmı (%78,9) ilk evliliklerinde ikamet ettikleri yer ‘baba evi’ olmuştur. Erkek tarafına ait baba evinde oturanlar %75,5’tir. Kayınpederin evinde oturanlar ise %5,6’dır ki, bunlar örneklem grubumuzun 5 kadın üyesinin verdiği cevaplardan oluşmaktadır. Kendi evinde, çekirdek aile yapısında oturanlar ise %16,7 olup, bunlar artık fiili Yörük yaşamından uzaklaşmış ve daha çok genç nesli temsil edenlerden oluşmaktadır. Köyde yaşayanlar ve yarı göçebe olan deneklerin baba evindeki ikamet süresi ortalama 15 yıl civarındadır. Kent yaşamına geçen Yörüklerde bu yapının değiştiği görülmektedir. Şehirde yaşayanlar arasında evlendiğinde babasının evinde oturan çiftler %28,9 iken; eşiyle ayrı evde oturanlar %68,9 oranındadır. Kırsal yaşam sürenler ile şehir hayatında evlenen çiftlerin eşleriyle ikamet yerleri zıtlık göstermektedir. Şehir hayatında çok katlı binaların yeni yaşam alanları olması nede- niyle evlenen çiftlerden çok azı apartman tipi konutlarda anne-babalarıyla alt-üst katlarda otura- bilmektedir (%1,1). Köyde ve yarı konargöçer yaşayanlar evlilik sonrası baba evinde kalış süresi 4 ile 50 yıl arasında değişmektedir. Bunların %75,3’ünü oluşturan 55 çift 4 ile 20 yıl arasında baba evinde yaşamışlardır (Bunların içinde 4 yıla kadar yaşayanlar %15,1, 5-9 yıl yaşayanlar %31,5, 10-14 yıl yaşayanlar 17,8, 15-19 yıl yaşayanlar ise %11,0 oranındadır). Şehirde yaşayan çiftlerin yaklaşık %29’unu oluşturan baba evinde oturanların baba evinde kalış süresi çoğunluk açısından ilk 4 yıldan ibarettir (%60,7). 10-14 yıl aralığında baba evinde kalan 3 çift varken, 5-9, 15-19, 20-24 ve 25-29 yıllar arasında baba evinde ikamet eden 2’şer çift bulunmaktadır. Halen baba evinde oturanlar köydekilerin %28’ini, şehirlerde yaşayanların ise %3,6’sını oluşturmaktadırlar.