Yörük Kültüründe Meydana Gelen Değişmeler

478 Prof. Dr. Metin ÖZKUL - Âdem ÖTER T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı bezden iç çamaşırı giyerlerdi. Hunlar Çin›e yünlü kumaş ve çeşitli keçeler ihraç ederlerdi” (Ka- fesoğlu, 1987: 107). Türk bozkır kültürünün en önemli meslekleri içinde demircilik, madencilik, halıcılık, kilimcilik, dericilik, çizmecilik, çorapçılık, börkçülük, dokumacılık, terzilik gibi meslekleri sayabiliriz. Demiri çok iyi işleyen Türk topluluğunda mükemmel kılıç, kalkan, kargı, mızrak ve temren imal edilirdi. Ayrıca kazanlar, ibrikler, kovalar, içinde yüzlerce insanın barındığı otağlar, arabalar, at teçhizatı yapılırdı (Kafesoğlu, 1987: 109). Bozkırlar sahasının çoğunluğunu otlaklar teşkil etmekte ise de, tarıma elverişli yerlerinde Türkler buğday, darı gibi hububat türlerini ekip biçiyorlardı (Kafesoğlu, 1987: 115). Göçebelik genellikle yerleşik hayata geçmemiş grupları tanımlamak için kullanılır. Örneğin 14.yüzyıl düşünürü olan Ibn Haldun toplumları yerleşik olup olmama durumuna göre sınıflandı- rarak; yerleşik olmayanlara “Bedevi Ümran”, yerleşik olanlara da “Medeni/Hadari Ümran” ismini vermektedir. (İbn Haldun, 2007: 209). Bugün de konargöçerlik ya da göçebelik İbni Haldun’un bedevi umran kavramına atfettiği anlama benzer bir anlamda kullanılmaktadır. Örneğin TDK sözlüğünde konargöçerlik; “Göçebe bir hayat süren, bir yere sürekli yerleşmeyen (aşiret, oba vb.)” olarak, Türkiye Türkçesi Ağızları sözlüğünde de “Çadırlarda göçebe hayatı yaşayan kim- seler, göçebe.” olarak; göçebelik ise “1. Göçebe olma durumu. 2. Bir toplumsal birliğin, yaşa- mak için gerekli kaynakları elde edebilmek üzere düzenli aralıklarla yer değiştirme geleneğinde veya alışkanlığında olması.” şeklinde tanımlanmaktadır (TDK, Güncel Türkçe Sözlük: 2017). 5 Konargöçerlikle ilgili yapılan değişik çalışmalarda da göçebelik, göçerlik ve konargöçerlik gibi kavramlar eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Bütün bu tanımlamalara bakıldığında göçebelik ya da konargöçerliğin yalnızca mekânın kullanım biçimiyle ilgili olmadığı, daha çok bir yaşam tarzını ifade etmekte olduğu görülmektedir. Göçebelik/konargöçerlik İngilizcede “nomadism” olarak ifa- de edilmektedir. Anatoly M. Khazanov “Nomadizm”i gıda üreten ekonominin ayrı bir biçimi olarak tanımlamaktadır. O, ‘nomadizm’ ya da ‘göçebe’ kavramını, bilim insanlarının değişik tanımlama- larını dikkate alarak; genellikle “göçebe yaşama bağlı olarak ortaya çıkan bağımsız ekonomik” özgünlüğü içinde barındıran ancak “birincisi, yaygın olarak göçebe hayvancılık yapan tarımla ilgisi olmayanları; ikincisi ise hayvancılığın yanında sınırlı bir şekilde ikincil destekleyici uğraşı olarak tarım yapan yarı göçebelik şeklini ifade etmek için kullanıldığını belirtmektedir. (Khaza- nov, 1994: 15). Khazanov’un yapmış olduğu bu tanımların ikincisi Türkiye’deki konargöçer hayat süren Yörüklerin yaşam tarzına daha çok uymaktadır. Yörüklük Gökbilgin’e göre hem etnik bir kimliğe ait asaleti hem de buna bağlı olan yaşayış tarzını kapsamaktadır (Gökbilgin, 1957: 4). Bazı bilim insanlarına göre ‘göçebelik’ bir toplumsal grubun sadece ekonomik geçim tar- zını çağrıştıran bir kavram olmayıp aynı zamanda onların savaşçı özelliklerine de vurgu yapar. Örneğin Eröz’e göre; göçebe olanlar nesep asabiyetine bağlı sürekli hareket halinde oldukların- dan bunlar şiddet ve kuvvete dayalı bir yaşam sürmektedirler. Göçerler kanun ve düzeni içinde barındıran eski devletleri yıkmaya hazır kuvvettir (Eröz, 1991: 69). Batılı tarihçilerden Toynbee ise Göçebeyi (nomad) tarihi olmayan bir toplumun insanı olarak kabul eder. O’na göre göçebelik yaşantısını yaşayanlar, hiçbir zaman yerleşik hayata geçemeyeceği ve şehirleşemeyeceği için yok olmaya mahkûmdurlar. Kafesoğlu, Toynbee’nin bu düşüncesinin Türk göçebeliği için söz ko- nusu olmadığını belirterek; uzun ve parlak bir geçmişi olan Türklerin toplumsal düzen sağlamada 5  http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5a0af- 5030f07e1.82868430 e.t; 14.11.2017.