Yunanistan’da Osmanlı Dönemi Eserleri Üzerine İstatistiki Değerlendirme

214 Prof. Dr. Mehmet Zeki İBRAHİMGİL - Prof. Dr. Hamza KELEŞ T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yukarda belirttiğimiz desteklenen projeler sayesinde, Yunanistan’nın Makedonya böl- gesinde (Selanik, Yenice Vardar -Yenitsa, Serez, Drama, Sidro Kastro, Kilkis, Karaferye-Veria, Kesriye- Kastoria, Vodina, Kozana, Grevena Halkadiki ve Kavala gibi şehir ve köylerine) gidildi. Ardından Thesalya bölgesinde Arta, Tırkala (Tırhala), Yenişehir-Larisa, Volos ve Lamia gibi şehir merkezleri ve köylerine; Epir bölgesinde Yanya, Preveze, Parga, Konica, Florina ve Korfu Adası gibi şehirler ve etrafındaki köyler; Lada Erea bölgesinde Atina, Pire, Nafpaktos, Chalkis, Chorint ve Rio şehirleri ve köyleri ile Mora Yarım adasına geçildi. Mora (Peloponnes) yarım adasında Sparta, Pyrgos, Petras, Nafplion, Tripoli gibi şehirler ve küçük yerleşim yerleri ile Trakya Bölge- sinde Gümülcine, İskeçe, Yenice Karasu, Dedeağaç, Dimetoka, Sofulu ve Ferice şehir ve kasa- baları ile köylerin önemli bir bölümüne gidilerek yapılar yerinde incelendi. Ayrıca Girit Adasında Kandiye (İrakleo), Hanya, Resmo (Rethimno), Lashidi ve Sitea şehir ve köyleri, Rodos Adası şehir merkezi ve Lindos kasabası ile köyleri, İstanköy (Kos) adası şehir merkezi ve köyleri, Midilli Adasında Midilli şehir merkezi, Molivos ve Sigri kasabaları ile köyleri, Sakız ve Limni Adaları da taranmıştır. Bilindiği üzere Yunanistan’ın ana kara bölgesi 1385 yılındaki Selanik Savaşı ile, Ege Ada- larından Rodos ve on iki ada 1522’ de Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Akdeniz’deki Girit Adası ise 1669 yılında Osmanlı idaresine katılmıştır. Osmanlı Devletinin zayıflamasıyla birlikte 1829’de Osmanlı-Rus Savaşı’nın sonunda Atina ve güneyini içine alan Mora Yarım Adası yeni kurulan Yunanistan Krallığı’na terk edilmesi ve ardından Balkan ve Birinci Dünya Savaşları ile Yunanistan’ının ana kara ve Ege ve Akdeniz adalarının büyük bir bölümü Osmanlı idaresinden çıkmıştır. Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan nüfus mübadelesinden önce Türk nüfusunun Balkanlarda yaşadığı en yoğun ülkelerden biriydi. Balkanlarda Yunanistan’ın Türk idaresine en erken katılan ülkelerden biri olması sebebiyle sayı itibariyle en fazla Türk eserinin bu ülkede inşa edildiği görülmektedir. Türk eserlerinin yoğun olarak bulunduğu şehirlerarasında anakarada Selanik, Vardar Yenicesi, Kavala, Gümülcine, Dimetoka, İskeçe, Karaferye, Yenişehir (Larisa), Yanya, adalardan ise Rodos, İstanköy ve Midilli adalarındaki aynı adlı şehir merkezleri ile Girit Adasında Kandiye, Hanya ve Resmo şehirlerini sayabiliriz. Yunanistan’da beş asırdan fazla Türk hâkimiyeti döneminde toplam 3.771 eser inşa edilmiştir. Bunlardan günümüze gelebilen yapıla- rın sayısı 750 civarındadır. Günümüzde ayakta kalabilmiş yapıların çoğu Türklerin yoğun olarak yaşadığı Batı Trakya bölgesidir. Yunanistan’daki Türk eserleri Erken Osmanlı mimari özelliklerini taşımaktadırlar. Yunanistan’da Osmanlı Dönemi Vakıf Eserleri alanında Türk araştırmacılar tarafından ge- niş çaplı bir araştırma yapılmamıştır. Yapılanlar yüzey araştırmaların ötesine gidilememiştir. Kay- da değer olanlardan Ayverdi’nin 5 , Çelikkol’un 6 , Rodoslu’nun 7 , Balduci’nin 8 , Bıçakçı’nın 9 , Arslana- 5  Ayverdi, E.H, Avrupa’da Osmanlı Mimarisi, C.IV, İstanbul, 1982, s. 384. 6  Çelikkol, Zeki, İstanköy’deki Türk Eserleri ve Tarihçe, Ankara, 1990; Çelikkol, Zeki, Rodos’taki Türk Eser- leri ve Tarihçe, Ankara, 1992. 7  Rodoslu, Celaleddin, Rodos ve İstanköy Adalarında Gömülü Tarihi Simalar, Ankara 1947; 8  Balducci, H. Rodos’ta Türk Mimarisi , (C. Rodoslu, Çev.), TTK. Ankara, 1987. 9  Bıçakçı, İsmail, Yunanistan’da Türk Mimari Eserleri, İstanbul, 2003.