Yunanistan’da Osmanlı Dönemi Eserleri Üzerine İstatistiki Değerlendirme

217 Yunanistan’da Osmanlı Dönemi Eserleri Üzerine İstatistiki Değerlendirme Maddi Kültür mülke ait olabilir. Buna rağmen ayakta kalan ticaret yapısı %7’dir. Küçük ölçekteki hanların özel mülke geçtiği ihtimali yüksektir. Ancak bunu arazi çalışmasında tespit etmek imkânsızdır. Askeri yapılarda ise durum farklıdır. Arşiv kayıtlarında 22 yapıya ait arşiv kaydı olmasına rağmen, arazi çalışmasında Osmanlı Dönemine ait 90 yapı yerinde tespit edilmiştir. Bu ters oran askeri yapıların arşiv kayıtlarının tamamına ulaşılamaması veya stratejik öneme sahip savunma amaçlı yapılar olduğundan kayıtlarının gizli tutulması ile izah edilebilir. Ayrıca kale, hisar gibi ya- pıların daha önceki dönemlerden gelerek Osmanlı döneminde sadece tamir ve onarım yapılmış olmasıdır. Sosyal amaçlı yapılardan arşivdefterlerinde 391 yapının kaydı olmakla birlikte, günümüz- de ayakta kalan yapı sayısı 235’dir. Söz konusu çeşme, sebil ve hamam gibi yapılar Osmanlı hakimiyetinden sonra da kullanıldığından tahribatı daha azdır. Nitekim bu yapılardan çeşmelerin büyük bir kısmı harabe durumdadır. Hamamlar ise fonkiyon değiştirilerek turistik veya ticari amaçlı kullanılmaktadır. Kamusal yapıların arşiv kayıtlarına biz ulaşamadık. Vakıf eseri olmadığı için Osmanlı ve askeri arşiv belgelerini araştırmak gerekecektir. Bu sebeple şu ana kadar yaptığımız arşiv çalış- masında bir belgeye rastlayamadık, ancak arazi çalışmasında yerinde yaptığımız incelemelerde Yunanistan’ın genelinde 91 yapı tespit edilmiştir. Sivil yapılar özel mülkte oldukları için arşiv kayıtları bizim konumuzun dışındadır. Biz arazi çalışmasında mimari ve süsleme bakımından çok önemli bulduğumuz bazı sivil yapılarını inceledik. Arazi çalışmasında Osmanlı dönemine ait önemli bulduğumuz 37 yapıyı inceledik. ADALAR Rodos Adası Türkiye kıyıları boyunca uzanan Boğazönü, Saruhan ve Menteşe Adaları’na Doğu Akde- niz Adaları da denmektedir. Bunların içinde Rodos Adası, Menteşe Adaları içinde bu takımadanın yönetim merkezi olarak yer almaktadır 15 . Rodos Adası, Ege Denizi’nin güneydoğu ucunda adeta Akdeniz ile kesişim noktasında bulunmaktadır. Bu anlamda tarih boyunca eski deniz yollarının hem doğu batı hem de kuzey güney istikametinde bir karşılaşma noktası olmuştur. Osmanlı döneminde, Ege Denizi’nin güney ucunda bulunan Rodos’un da aralarında bulunduğu bu takı- madaların başlangıçta “Cezair-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adaları)”, daha sonra “Menteşe Adaları” ve 1800’lü yıllardan sonra ise “Cezair-i isna aşer” (Oniki Ada) adıyla isimlendirildiği bilinmektedir 16 . Osmanlı’da Oniki Ada adı verilmesinin sebebi, bölgedeki adaların sayısından değil, her adanın “12 üyeli mahalli meclis” sistemi ile idare edilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir 17 . Yu- nanlılar, söz konusu adalara Yunancaya harfiyen tercüme yaparak “dodeca/oniki” ve “nesos/ adalar” kelimelerinin birleşiminden “Dodecanesos” şeklinde adlandırmaktadırlar. Batı dillerine de 15  Örenç, A. F.,Yakın Dönem Tarihimizde Rodos Adası. (İ.Ü. Sos. Bil. Ens. Doktora Tezi), İstanbul, 2001. s. 2. 16  Taşkıran, C., Oniki Ada’nın Dünü ve Bugünü. Gen. Kur. Bşk. ATASE Yay., Ankara, 1996, s. 4. 17  Oniki Ada denilen adalar grubunda, isminin çağrıştırdığı gibi 12 adet ada yoktur. Sadece büyük olanları sayarsanız 14 ada, büyüklü küçüklü hepsini sayarsanız 20’den fazla ada ve adacık vardır. Buradaki 12 sayısı adaların sayısı değil, 12 üyeli meclisle yönetilmesinden gelmektedir.