İşlev ve Yapısı Açısından Sinop’ta “Müğren Manileri” Üzerine Bir Değerlendirme

139 İşlev ve Yapısı Açısından Sinop’ta “Müğren Manileri” Üzerine Bir Değerlendirme Türk Halk Edebiyatı Rereşaahhhhhhhrereşa ( rereşa: uzatılarak söylenir ) Golundakisahateahhrereşa Rereşaahhhhhhhrereşa Ben gurayıngurayınahhrereşa Rereşaahhhhhhhhrereşa Sen gurbete gidince ahhrereşa Rereşaahhhhhhhrereşa Ben kiminendurayınahhrereşa Rereşaahhhhhhhhrereşa Bu manide manici, “kolundaki saati ben kurayım” ifadesi ile karşıdakine duyduğu sevgiyi anlatmış daha sonra da “gurbet” e gitmenin yaratacağı durumu felaket olarak görüp sahipsiz kal- mayı, çaresizliği dile getirmiştir. “Gurbet”in halk şiirinde gidip de dönülemeyen, ölümle bir tutulan yer olduğu düşünülünce manicinin gurbetin gerçek anlamını ortaya koyduğu söylenebilir… Bu ayrımın sayısı çoğaltılabilirse de esas olarak bir maninin yapısı, manicinin kendini ve çevresini nasıl ve hangi kalıplaşmalarla anlattığı ile ilgilidir. Bu ilgi kadın dilinin varyasyonlarını or- taya koyar. Çünkü müğren manileri Sinop ve çevresi kadınlarının cinsiyet özellikleri ile bütünleşip yapısal bir biçim ve işlevsellik kazanır. Her manide anlatıcı kendini anlatmadan önce etrafını an- latır. Genelden özele, bütünden- parçaya bir gidiş sezilir. Kişinin kendiyle ilgili anlattıkları maninin kültürel dokuyla ilgi ve ihtiyaçlarla ilişkisini verir. Manilerin icrası bilindiği gibi daha çok kadınlara aittir. Bu nedenle kadın maniyi söylerken kendi içsel beklenti, istek ve fikirlerini açığa çıkarır. . Bölgede yaygın olan “Kız kıskıda gelin baskıda... Gelin adabın bilecek, kız adabını bile- cek... Erkek delikanlı, yücelendirilir, evi geçindirir... Kızı kıskıya sokarlardı... Kızını dövemeyen dizini döver, oğlunu dövmeyen kesesini döver...” gibi geleneksel anlayışı yansıtan ifadeler mani- lerde tersine dönmüş gibidir. Kaynanam geliverse Dolmaya dürüverse Gelin olduğum gece Yatıp da ölüverse (K.K.6) Evlenmek üzere olan kız henüz düğünü yapılmamışsa da kaynana - gelin sarmalının içine girmiş durumda. Kaynana ile ilgili algıyı çekinmeden söyleyebilmekte.