Hayrettin Paşa Camisi, Ayvalık’ta bulunan tarihi yapılar arasında sadeliği ile dikkat çeken bir eserdir. Kato Panaya Kilisesi olarak 1850 yılında inşa edilmiş olup, 1928’den sonra cami olarak kullanılmıştır.

Bazilikal planlı kilise yapısı, oldukça sade, basit ve süslemesizdir. Sütun ve kemerlerle oluşturulmuş girişi ve yuvarlak pencereleri ile kendine özgü bir görünüm sergilemektedir. Uzmanlar, eserin yapıldığı dönemlerde dini eğitim amaçlı olarak kullanıldığını belirtmektedirler.

Kentin en büyük taban alanına sahip kilisesi olan bina, üç nefli ve üç apsislidir. Kubbesiz olarak inşa edilmiş bazilika şeklindeki kilise, dikdörtgen planlı uzun bir yapıdır. Kilisenin ana mekânı yedişer taşıyıcı sütunla üç nefe ayrılmıştır. Sütun başlıkları kompozit düzendedir. Sütunların dışında yer alan on iki adet pano üzerinde yer alan Hristiyanlığa ait dini konulu resimler, kilisenin camiye çevrilmesi sonucu kapatılarak boyanmıştır. Kilise camiye çevrildiği için günümüzde yapının ikonostasis duvarı yoktur. Orta nefin üzeri beşik, narteks ve yan nefler ise çapraz tonozla örtülüdür. Apsisler dışta yarım konik çatı, içte ise yarım kubbedir. Nartekse kilisenin doğusundan altı basamakla, avludan ise beş basamakla ulaşılmaktadır. Güney yönündeki basamaklar, yapı camiye çevrildikten sonra iptal edilerek buraya caminin minaresi yapılmıştır. Ayrıca yapıya mihrap eklenmiştir. Narteksin üzeri düz ahşap tavandır. Kilise duvarları, düzgün kesme taştan yığma tekniği ile inşa edilmiştir. Merdivenler, pencere kemerleri ve söveleri de geleneksel sarımsak taşıdır.

Kaynaklar: 

Balıkesir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.

Ayvalık Turizm Danışma Bürosu web sitesi. “Camiler: Hayrettin Paşa Cami (Kato Panaya Kilisesi).”

Balıkesir Gezilecek Yerler