Halk Oyunları

Burdur halk oyunu adımları, ezgilerin ritmik yapılarına göre farklılıklar taşımaktadır. Bu farklılıklar bölge insanının kültürel ürünleri olan hareket örüntüleriyle şekillendirilmiştir. Konar-göçer yaşam biçimiyle yoğrulup olgunlaşan kültürel dokular ve yörüklerin yaşama olan tutkuları, türkülerine ve halk oyunlarına da yansımıştır. Bu durum gurbetlerinde, teke zortlatmalarında ve türkülerinde sık sık görülmektedir.

Bölgeye has kültürleri bünyesinde barındıran ve günümüzde halâ yaşatan Burdur ili, Teke Yöresi’nin de başkenti sayılmaktadır. Her yıl yapılan yayla şenlikleri ve yörük kültüründe önemli yere sahip olan özel günlerde Burdurlular kültürlerine sıkı sıkıya bağlı bir biçimde geleneklerini sürdürmektedir.

Burdur, geçmişten bugüne birçok topluma ev sahipliği yapmış olmasından dolayı çok sayıda kültürel miras barındıran bir yöredir. Teke Yöresi genelinde varlığını sürdürmüş bu grupların ürettikleri değerler, kuşaktan kuşağa aktarılarak içinde bulunduğu ortamla şekillenip, değişim ve gelişim göstererek günümüze kadar ulaşmıştır. Burdur’un birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olması, her toplumun zengin tarihsel ve kültürel yapısından etkilenerek çok çeşitli bir yapıya dönüşmesine sebep olmuştur.

Burdur, konumu nedeniyle farklı kültürlerin bir arada bulunduğu bir yer durumundadır. Bu durum kültürel etkileşimlere de imkân vermiştir. Bölgenin coğrafi konumu aynı zamanda sosyo-kültürel hayatı da etkilemiştir denilebilir. Yörük toplumunun yaşadığı bu coğrafya ve kültür arasındaki ilişki dolayısı ile müzik ve halk oyunlarında da kendini göstermiştir. Yöre kültürünün oluşumunda etkili olan göç unsuru, halk oyunlarının oluşumunu etkileyen sebeplerin başında yer almaktadır.

Burdur halk oyunları, kendine has bir yaşam biçiminin sonucu olarak belirli birtakım gereksinimlerle ortaya çıkmış ve yöre kültürü ile şekillenerek yaygınlaşmıştır. Yöre oyun kültürünün oluşumunda en etkili sebeplerden birisi bölge halkının yakın geçmişe kadar göçer toplum yapısı göstermesidir. Özellikle Toros dağlarına bağlı kesimlerde temel ekonominin hayvancılığa dayalı olması nedeniyle yerli halk ya hiç yurt edinmeden sürekli yer değiştirmiş ya da yaylak-kışlak mantığı ile yarı yerleşik bir yaşam biçimini benimsemiştir. Teke Türkmenlerinin konar-göçer yerleşim şeklinden kaynaklı yaşam biçimleri nedeniyle danslarına dair hareket dağarcıkları oldukça zengindir.

Teke Yöresi genel olarak dağlık bir alana yayılması ve bölgenin ekolojik çeşitliliği nedeniyle öykünmeye ilham verecek pek çok unsur barındırmaktadır. Özellikle hayvancılığın yaygın olduğu bu bölgede, erkek keçi olarak nitelendirilen teke isimli hayvanın hareketlerinin taklit edilmesi yoluyla bölge kültürünü karakterize eden davranış kalıplarının ve vücut tavrının oluştuğu düşüncesi yaygın kabul gören bir görüştür. Oyunlarda görülen kıvrak dönüşler, atılmalar ve çökmeler bu düşünceyi destekler niteliktedir.

Burdur Halk Oyunlarının Ritim ve Müzik Özellikleri

Türk halk oyunlarına ait müziklerin, Türk halk müziği repertuarımızın önemli bir parçası olduğu bilinen bir gerçektir. Bu gerçekler ışığında mevcut oyun türlerini incelerken oyunlarımıza ait yöresel müzik ve yöresel ritmik yapılarını birbirinden ayrı düşünmek mümkün değildir. Burdur, müzik kültürü yönünden zengin ritmik yapılara ve aynı zamanda kendine özgü karaktere sahip halk oyunları kültürüne sahiptir. Yörenin oyun ve müzik kültüründe; Gurbet Havaları, Zeybekler, Teke Zeybekleri, Kırık Havalar, Düz Oyunlar, Boğaz Havaları ve Teke Zortlatmaları ağırlıktadır.

Teke Yöresi müzik kültürü içinde ele alınan ezgilere çoğunlukla Teke oyun havaları denmektedir. Teke Yöresi oyun müziklerinde genellikle efelik, sevgiliye özlem, ölüm ve gurbet konularının işlendiği görülmektedir.

Genel olarak Burdur halk oyunlarına ait müzikler makam özelliklerine göre incelendiğinde, Hüseyni makamı öne çıkmaktadır. Burdur oyun ezgilerinin neredeyse tamamı 2/4’lük, 9/4’lük, 9/8’lik, 9/16’lık usullerdedir ve bu da Teke Yöresi’nin tüm karakterini yansıtmaktadır. Zengin ve kendine has müzikal yapısına, formlarına ve makam yapısına sahip olan Burdur halk oyunları müziklerinin icrasında kullanılan yöre sazları, genellikle uzun yollarda kolaylıkla taşınabilecek küçük yapıdaki çalgılardır. Bu çalgılar: Cura (iki telli), üç telli, bağlama ailesi, sipsi, çam sipsi, kaval, dilli düdük, kabak kemane, zurna, vurmalı sazlar (davul, def, kaşık)’dır.

Kaynak:

Turan, Zeynel. (2021). Burdur Halk Kültürü Araştırmaları. K. Türkan, H. Kökten (Ed.). Halk Oyunları (249-251). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.