Çini; kuvars kil, cam tozu (frit) dolomit, marn, tebeşir tozu gibi hammaddelerle, belirli oranlarda karıştırılarak oluşturulan ve üzerine sıraltı ve sırüstü dekor uygulanan tek yüzü veya çift yüzü sırlı, 850- 950 derece arasında pişirilerek elde edilen seramik türüdür. İznik çinisi tarihte Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı sanatının özelliklerini yansıtması açısından önem taşımaktadır. Osmanlılar çiniyi mimari eserlerde ilk defa Bursa’da Yeşil Camii ve Türbesinde kullanmışlardır. İznik çinisi zamanla adını duyurarak Cenovalı tacirler aracılığı ile bütün Avrupa ülkelerine ihraç edilmiştir.
Osmanlılar'da sistem olarak sarayda Ehl- Hiraf (Sanatkar Topluluğu) tarafından üretilen desenler Padişah fermanı ile İznik kadısına gönderilir, İznik Kadısı da atölyeleri idare eden Kaşicibaşı (büyük üstad)'a havale ederek desenlerin atölyelerde kullanılması sağlanırdı. Renklerini ve desenlerini İznik doğasından alan İznik çinileri yapımında kuvars, cam tozu ve kil kullanılmaktadır. Bu malzemeler fırınlanıp öğütüldükten sonra hamur haline getiriliyor kalıplarda şekil verdikten sonra bir hafta kurumaya bırakılıyor daha sonra astarlama yapılarak tekrar kurutuluyor ve 930 derecede fırınlanıyor, bir gün süreyle bu ısıda kalan plakalar fırın kapatıldıktan sonra kapağı açılmadan soğumaya bırakılıyor. Desenleme kısmında parşömen kağıdının üzerine çizilen motifin üzeri iğneye delinip kömür tozu dökülerek desenin plakanın üzerine çıkması sağlanıyor. Boyama işleminden sonra plakalar sırlanarak 1000 derecelik fırında pişiriliyor.
İznik çinilerinde en çok çin temani, hatai, haliç işi, narlı desen, minyatürler, İznik kuşu, gül, karanfil motifleri kullanılmaktadır. Çini sanatı Kültür ve urizm Bakanlığı tarafından yürütülen Somut Olmayan Kültürel Miras çalışmaları kapsamında 2013 yılında Somut Olmayan Kültürel miras Ulusal Envanterinde kayıt altına alınmıştır. Ayrıca çini sanatının gelecek kuşaklara aktarılması yaygınlaştırılması tanıtılması amacıyla İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine kayıt edilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından dosya hazırlama çalışmaları devam etmektedir.
Kaynak: EROĞLU, E. (1999) İznik Çini Konulu Alan Araştırması (Ses kaydı ile çalışılmıştır) Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Halk Kültürü Arşivi