Gümüşün değerli bir maden olması, fiziksel ve kimyasal birçok özelliklerinin Türkler tarafından bilinmiş olması, kullanım alanlarının çokluğu gibi birçok nedenlerle kültürümüzde önemli bir yer tutmasına neden olmuştur. Gümüş, madenlerin en parlağıdır. Yumuşak olması nedeniyle kolay işlenebilmiş ve gerek takı olarak, gerek ev eşyası olarak kullanılmıştır. Gümüş halk arasında “Ay Taşı” olarak da anılmaktadır. Gümüş mikrop barındırmaz. Onun bu özelliği çok eskiden beri bilindiği için zehirlenme korkusu olanlar suları gümüş kaplardan içmişlerdir. Gümüş kapta bekletilen su mikrop ve zehirden arınır ve güvenleiçilebilir. Su filtrelerinde gümüş folyolar kullanılır. Ayrıca gümüşün tedavi edici özelliği de vardır.
Tarihte neredeyse başlangıcı bilinmeyen takı sanatı yüzyıllardır dünyada varlığını sürdürmektedir. 211'inci yüzyılın modern dünyasında gelişen takı sanatları makineleşmiştir, el sanatı takı yapımından giderek uzaklaşmıştır. Türkiye’de uygulaması çok az kalan bu sanatlardan biri de Amasya el yapımı Erhani gümüş işleme tekniğidir. Günümüze kadar gelen birçok sanat dalının bir arada kullanılabildiği, birçok alet ve makineye gereksinim duyulmadan, tamamen sanatçının araştırma, bilgi ve yeteneğine bağlı, gümüş madeninden eritilerek çekilmiş gümüş levhalar üzerine çizim ve kabartma tekniği ile beraber değerli ve yarı değerli taşların da kullanılarak eserin zenginleştirildiği her türlü takı ve aksesuarların yapılabildiği bir sanat dalıdır.
Yapılacak basit çizimler dışında hat, tezhip, bezeme, minyatür, çini, ebru, tuğra gibi sanat dallarında oluşturulmuş günümüz ve tarihi birçok eser estetiği bozulmadan gümüşleştirilebilir. Herhangi bir sınırlamanın olmaması sanatçıyı özgür kılar. Eserlerin tümünün el yapımı ve arka yüzlerinin de ön yüzleri kadar özenle işlenmiş olması eserlerin özgünlüğünü de garanti eder.
Geleneksel el sanatlarından zamanımıza kadar ulaşanlar çok azalmıştır. Türk kültürünü yansıtan bu el sanatlarının başında gümüş işleme sanatınısayabiliriz. Ayrıca hat, tezhip, minyatür, kakma, cilt sanatı yok olmak üzeredir. Erhani gümüş işleme sanatı ise bu yok olmaya yüz tutmuş sanatları da gümüşle birleştirerek yapılan esere bambaşka bir değer katmaktadır. Şu an dünya üzerinde bu sanatları gümüşe aktarabilen Erhani dışında hiçbir sanat dalı yoktur. İlk aşamasından bitimine kadar tamamen elde yapılan bu sanat dünyada sadece Erhani tekniğine ait altı farklı buluşla yapılmaktadır. Makas, eğe, zımpara, bıçak, şimşir kalemler gibi yapımında kullanılan malzemeler el işçiliğinin değerini bir kat daha artırmaktadır. Gümüş kolye, küpe, bileklik, düğme, kemer, broş gibi her tür takının yapıldığı bu sanat ayrıca çerçeve, şamdanlık, ayna, süs eşyaları ve tabloların bile işlendiği geniş bir yelpazeye sahiptir. Kuyumculuk sektörüne giren Erhani takı sanatı bu dalda büyük ilgi görmüş ve kuyumculukta alternatif bir teknik olmuştur. Geleneksel ve modern yapıda düzenlenebilen bu takılar kişiye özel tasarımlar sunmuştur.
Değişik form ve şekilde kullanım kazanan gümüşün insanlar üzerinde birtakım etkiler bıraktığını, adeta büyüleyici, çekici, sempati kazandırıcı özelliklerini bilmekteyiz. Ayrıca;
- Kem gözlerden, kötülüklerden koruyucu
- Hastalıklardan uzak tutucu, iyileştirici
- Üreme artırıcı
- Kıymeti, zenginliği, dekoru, süslemeyi ve şaşaayı vurgulayıcı
- İnancı, bir yere bağlı olmayı
- Güç ve iktidarı, asalet, haşmet ve haysiyeti ifade edici
- Savaşanı ve savaş ganimetini
simgeleyen özelliklerine rastlayabiliriz.
Gümüş tarih boyunca birçok kavim tarafından olduğu gibi Türkler tarafından da para olarak kullanılmıştır. Camın arkasında sır olarak ayna yapımında da kullanılmaktadır. Türk sanatının en güzel örneklerinden biri olan gümüş işleme sanatımız, bugün de Anadolu’muzun güzel bir köşesinde, Amasya’da, geçmişten geleceğe taşınmaya devam ediyor. Sanki 16'ncı yüzyılda yaşayan bir bezeme sanatçısının heyacanı ve ruh haliyle işlenir gibi inceden inceye büyük bir sabırla gümüşe şekil veriliyor. Kimbilir belki yüzyıllar sonra torunlarımız da bizim bugünkü işlerimizi görecek ve hakkımızda fikir edineceklerdir. Hala yaşayabildiği ve sevildiğine göre klasik sanatımızın gücü ve güzelliği ne kadar da hoş ve kalıcı oluyor değil mi? El yapımı gümüş işlemesi olarak bu muhteşem geleneği var gücümüzle yaşatmaya ve geleceğe taşımaya çalışıyor ve bu güzellikleri sizinle paylaşıyoruz.
Detaylı Bilgi: Amasya Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü Herkis Mahallesi, Hükümet Binası Arkası / AMASYA
www.amasyahem.com / www.amasyahemaso.com / e-mail: 117474@meb.gov.tr