Günümüzde kadın ve erkek giyimi modaya göre şekillendiğinden geleneksel giysiler, günlük kullanımda terkedilmiş olmalarına karşın yöresel özellikler taşıdıklarından Kahramanmaraş’ta genellikle halk oyunları ekipleri tarafından kullanılmakta, resmi bayramlarda, kutlamalarda, kurtuluş günlerinde, şenliklerde, festivallerde, karşılamalarda, uğurlamalarda ve ilimizin temsil edildiği hemen her yerde sergilenmektedir. Geçmişten günümüze yörenin taşımış olduğu kültürel birikimin somut bir göstergesi olan bu kıyafetlerin halk oyunları ile bütünlük içerisinde sergilenmesi önemlerini daha da artırmaktadır.
20'nci yüzyıl başlarında Kahramanmaraş’ta, erkekler genellikle kolları kısa yerli üretim olan aba ile uzun entari, ayaklarına ise uçları kalkık kırmızı yemeni giyerler, bellerine abanın üzerinden bir kuşak kuşanırlardı. Setre ve pantolon giymeler bu dönemde yavaş yavaş artmaya başlamıştır. Kadınların elbiseleri ide sade olup, başlarına fes giyip üzerine çember ve yazma sararlar, ayaklarına sarı meşinden bir çizme (edik) giyerlerdi (Atalay, 2008:123).
Geleneksel Erkek Giysileri:
Başa Giyilenler:
- Keçe Külah: Koni şeklinde, beyaz ya da kahverengi keçeden, Maraşlı keçeciler tarafından yapılmaktadır.
- Poşu: Siyah, kahverengi renklerde olup, keçe külah üzerine kıvrılarak sarılmaktadır.
Sırta giyilenler:
- Gömlek: Kulaksız yaka, önü düğmeli, uzun kollu, pamuk veya ipek kumaştan olup genellikle beyaz renktedir.
- Döşlük: Kadife kumaş üzerine göğsü sırma işlemeli, sağ omuz ve sağ koltuk altından düğmelidir.
- Aba: Aba ustaları tarafından, yün iplikle aba tezgâhlarında dokunur ve siyah tura iplik denen vurma iplikle zikzak yapılarak dikilir. Kısa kolludur, önünde düğme ve ilik olmaz, koltuk altı dikilmez. Tercihe göre abaların omuz başlarına veya sırtın tam ortasına 7 delikli mavi göz boncuğu ve etrafına iğde dikilmek suretiyle süs yapılabilir. Kısa kollu, önü açık olup ön kısmında ve arkasında sandık adı verilen motifler bulunur. İşlenen sandık sayısı (3,5,7,9,11 olabilir) ve sırmalı olup olmayışı kişinin ekonomik durumuna göre belirlenir. Sırmalı aba, simli aba, kırmızı aba, boz aba gibi çeşitleri vardır. En değerli aba sırmalı abadır. Sırmalı abadan sonra motifler sim iplikle yapılan simli aba gelir. Kırmızı renge boyanmış yün iplikten dokunan kırmızı aba kırsal kesimde giyilen en yaygın aba çeşididir. Üzerinde işleme olmayan abalara boz aba (Taşçı abası) denir. Yünün tabii rengiyle dokunan abadır. (Savaş, 2004:107-108)
Ayağa Giyilenler:
- Şalvar: Gök mavi, çağla yeşili, duman grisi veya siyah renkte olup yanları sim sırma işlemelidir.
- Yemeni: Koyu kırmızı veya siyah renkte,deriden, burnu kıvrık, iç dikişli topuklu ya da topuksuzdur.
- Postal: Taban derisi camız gönünden olup, diz kapağı altına kadar uzun sırım bağcıklı, burnu kıvrık, topuklarında demirden yapılan nalça ya da siyah parçalı ayakkabı.
- Ham Çarık: ham deriden, geçirme tekniği ile gizli dikişli olup içleri astarsızdır.
- Çorap: İşlemeli veya işlemesiz olarak yün ya da pamuk ipliğinden yapılır.
Bele takılanlar:
- Bel poşusu: Beyaz renkte tezgâh dokuması kuşaktır.
- Palaska (Kemer, silahlık): Deriden yapılan işlemeli veya işlemesiz kemerdir.
Geleneksel Kadın Giysileri:
Başa Giyilenler:
- Fes: Bordo renkli, keçeden, tepelikli ya da tepeliksizdir. Yanlarında gazi adı verilen altın, gümüş, önlerine beniz veya lira ile süsleme yapılır.
- Tülbent (yazma, şifon): Fes üzerine kenarı pul işlemeli ya da iğne oyalı tülbent toka ile Fes üzerine beyaz, siyah veya kahverengi poşu da kullanılır.
Sırta Giyilenler:
- Bindallı: Genellikle mor ve kırmızı tonlarda kadife kumaştan dikilen, etekleri topuğa kadar düz inen, üzerine sim sırma ile çiçek, yaprak, gül ve dal motifleri işlenen, içerisi pamuklu bez ile astarlanan bindallılar geçmişte gelinlik olarak kullanılmış ve kızların çeyizleri arasında özel bir yer tutmuştur. Eteğe bolluk vermek için koltuk altından itibaren üçgen parçalar yerleştirilir. Bazılarının yaka, kol ve etek kenarları dantellidir. Kahramanmaraş Arkeoloji Müzesi Envanterinde birçok örneği bulunan bindallılar günümüzde de Maraş işi sim sırma işlemecileri tarafından yapılmaya devam etmekte ve alıcı bulmaktadır. Maraş işi sim sırma işlemeciliğini kadın giyimiyle bütünleştiren ve en özgün örneklerini barındıran bindallıların geleneksel kıyafetler içerisinde özel bir yeri bulunmaktadır. Dulkadiroğlu Beyliği’nden Osmanlı Sarayı’na gelin giden Emine Hatun, Alime Hatun, Ayşe Hatun ve Fatih Sultan Mehmet ile evlenen Siddi Mükrime Hatun’un çeyizleri arasında sim sırma işlemeli bindallı v.b. kıyafetlerin olması Maraş işi sim sırma işlemeciliğinin tanınmasına ve yaygınlaşmasına katkı sağlamıştır.
- İç Göyneği (içlik): İpek veya pamuk kumaştan, uzun kollu, yakasızdır.
- Fistan (Boydan): İpek veya benzeri kumaştan, yırtmaçlı veya yırtmaçsızdı.
- Cepken (yelek): Kolları, ön ve arka kısmı sim sırma işlemelidir. Kadife kumaştan yapılır. Ön kısmı açık ve düğmesizdir. Genellikle bordo renkler kullanılır. Üç etek: Yanları yırtmaçlı, önü açık, belden birkaç adet düğmeli olan bu giysinin üç eteği bulunmaktadır. Şalvarla birlikte giyilirler. İki etek: Omuzları dikişsiz, etekleri dize kadar yırtmaçlı olan bu entarilerin önde ve arkada olmak üzere iki eteği mevcuttur. Etekler bele kadar sırma işlemelidir. Şalvarla birlikte giyilirler.
Ayağa Giyilenler:
- Şalvar: İpek veya pamuklu kumaştan, işlemeli ya da işlemesiz olarak yapılır. Bol ve cepsizdir. Bel ve ayak kısmına lastik takılır. Bütün renkler kullanılır.
- Yemeni: Koyu kırmızı renkte, deriden, burnu kıvrık, iç dikişli, topuklu ya da topuksuzdur.
- Edik: Tabanı camız derisinden olup diz kapağı altına kadar uzun sırım bağcıklı, topuklarında demirden nalçalı ya da siyah parçalı ayakkabı.
- Ham Çarık: Ham deriden, geçirme tekniği ile gizli dikişli olup içleri astarsızdır.
- Çorap: İşlemeli veya işlemesiz olarak yün ya da pamuk ipliğinden yapılır.
Bele Bağlananlar:
- Kemer: Kadife üzerine sim sırma işlemeli motiflerden oluşur. Gümüş kemer ve tezgâh dokuması kumaş da bağlanır.
- Önlük: Saten veya ipek kumaştan, işlemeli ya da işlemesiz olarak yapılır.
Takılar: Alınlık, gerdanlık, bilezik, Maraş burması gazi, hamayıllı gerdanlık, muskalı gerdanlık.
Kaynak:
- ÇALIŞ, H. (2014). Halk Oyunları ve Geleneksel Giyim. Akdeniz'in Altın Kenti Kahramanmaraş. Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını,
- 326-329. ATALAY, B. (2008). Maraş Tarihi ve Coğrafyası. Ukde Yayınları,
- Kahramanmaraş. SAVAŞ, M.(2004). Kahramanmaraş’ta Erkek Giysileri. Madalyalı Tek Şehir Kahramanmaraş (Özel Kurtuluş Dergisi), S.16 106-109.