Cam ve cam işçiliği tarihi incelemeleri, camcılığın kaynağını Akdeniz ve çevresi olarak göstermektedir. Zaman içerisinde bir çok aşama geçiren camı ilk Mısırlılar renklendirmiş, ziynet eşyalarından tabut yapımına kadar bir çok kullanım alanı oluşturmuşlardır. Avrupa ülkeleri de camı, önceleri işlenmiş biçimiyle aldıkları Mısır'dan öğrenmişlerdir. Türklerde ise cam işçiliği Selçuklular Dönemi'nden itibaren görülmektedir. İstanbul'un fethedilmesinden sonra camcılığın merkezi bu kent olmuş, cam işçiliği de gün geçtikçe gelişmiştir. Anadolu'da camın ilk kez boncuk tasarımı içerisinde kullanımı, Mısır'dan İzmir'e gelen ustaların Kemeraltı'ndaki Arap Hanı'nda halhal ve boncuk bilezikler yapmalarıyla başlamıştır. Bu ustalardan öğrenilen boncuk üretimini Türkler, kendi gereksinimleri doğrultusunda, katır boncuğu tasarımıyla geliştirmişlerdir. Renkli camların ortaya çıkmasıyla da nazardan korunmak amacıyla boncuğa göz koyulmaya başlanmıştır. İzmir’de Menderes ilçesi Görece Köyü'nde ve Kemalpaşa İlçesi Nazarköy Köyü'nde geleneksel yöntemlerle üretimine devam edilmektedir. Dere yatağı kenarında olması nedeni ile Kurudere adını almış olan köy, Nazar Boncuğu üretiminin yoğun şekilde sürdürülüyor olmasından ötürü, 20.03.2007 tarihli Bakanlar Kurulu onayı ile Nazarköy adını almıştır.

Genellikle yuvarlak ya da oval şekildeki boncuk ocakları (furun-fırın), köyde bu işi bilen ustalar tarafından yapılır. Sadece çam odunu yakılan ocakların,“tava” denilen gözlerinde değişik renklerdeki camlar eritilir. Erimiş cam, demir çubuklar vasıtasıyla bu gözlerden alınıp, ray demiri üzerinde şekillendirilir. Nazar boncuğu yapılırken en çok mor renk kullanılır. Günümüzde kobalt ile elde edilen mor renk, kobalt bulunamadığında saf (çiğ) bakırın ateşte pişirilip cam macununa karıştırılması ile sağlanır. Mor rengi koyulaştırmak için rastık karıştırılır. Nazar boncuğu üretimi sırasında mor rengin yanı sıra, beyaz, sarı, yeşil, kahverengi ve kırmızı renkler kullanılır. Nazar boncuğu ustaları, asıl nazar boncuğunun mavi üzerine sarı renkli olduğunu, sarı rengin içinde kurşun bulunması nedeni ile nazara etkili olduğunu belirtmektedirler.

Günümüzde üretilen boncuk türleri karagöz, ceviz, silindir, yumurta, plaka, plaka kalp, zar, saraç, danagöz diye adlandırılmaktadır. Boncuk türleri sarı gözlü karagöz, şeffaf yeşil saraç boncuğu, havai mavi silindir, mavi gözlü havai mavi danagöz gibi, kullanılan renklere göre isimlendirilmektedir. Boncuklar iri, orta ve küçük olmak üzere boyutlarına göre de ayrıca isim alırlar. Böylece şeffaf yeşil iri karagöz, mavi gözlü küçük şeffaf mor silindir, İri sarı gözlü karagöz olarak adlandırılırlar. Ayrıca yüzük, testi, balık, küllük gibi malzemeler de üretilmektedir. İzmir’in simgeleri arasına girmiş olan ve üreticiler tarafından “plaka” olarak adlandırılan nazar boncuğu tasarımı, halkımız tarafından çok beğenilmiş, değişik alanlarda bu tasarıma yer verilir olmuştur. Tasarım, İzmir Expo 2020 logosu olarak da kullanılmaktadır.

Kaynak:

• ÇIKMAN, Dr.Zeki"Folklorumuzda ve Edebiyatımızda Göz". Kültür Bakanlığı Yayınları:279, Pars Matbaası, Ankara 1977. yz. 50.
• KÜÇÜKERMAN, Prof.Önder, “3000 Yıllık Akdeniz Camcılığının Anadolu'daki Son İzleri GÖZ BONCUĞU”. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. Apa Ofset Basımevi Sanayi ve Ticaret AŞ., İst. 1987.
• METE, H.Sinan,“Nazar Boncuğu”. İzmir Valiliği İl Özel İdaresi Kültür Yayınları : 8, El Sanatları Dizisi : 2, Etki Matbaacılık Ltd.Şti., İzmir, 2003.