Ney Yapımı - Hatay
El Sanatları
Ney’in ana malzemesi kamıştır. Ney yapımına uygun kamış bulmak kolay değildir. Çünkü ney yapımı için gerekli olan kısa boğumlu kamışlar pek bulunmamaktadır. Bulunanların çoğu uzun boğumlu ve ince kamışladır. Ney; sarı renkli, sert ve sık lifli kamıştan yapılır. Neylik kamış mutlaka dokuz boğum olmalı ve boğum aralıkları mümkün olduğunca birbirine yakın olmalıdır. Tabiatta bulunan neylik kamış, yerden yukarıya doğru ters olarak yer alır. Yere yakın olan boğumların kamış et kalınlığı fazla olduğundan bu kısımlar ney yapımında kullanılmaz. Ney yapılan kısımlar genellikle kamışın orta kısımlarında bulunur. Ney yapılan kamışlar sonbaharda, hava sıcaklığına göre Ekim, Kasım ve Aralık aylarında kesilmelidir. Kamış sararmamışsa kamışı kesmemek gerekir. Çünkü erken kesilen kamışlar kısa zamanda buruşur. Kamışlar en geç Ocak ya da Şubat aylarında kesilir ve kurutmaya bırakılır. Püskül ve kabukları sararmış kamışlar ney için kesilir.
Minesinin sert ve parlak olması da neyde aranan özellikler arasındadır. Dünyada Nil kıyıları dışında en kaliteli kamışların yetiştiği bölge Hatay’ın Samandağ ilçesi Asi Nehri kıyılarıdır. En iyi kamışların yetişmesi açısından çok uygun bir iklime sahip olan bölge, Ney çalgı aletinde hem ses kalitesinin yüksekliği hem düzgünlüğü hem de çap açısından kuvvetli olmasını sağladığı için tercih edilmektedir.
Kamışlar toplandıktan sonra birkaç ay (bazen bir yıl) kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra ölçü ayarları yapılır. Ney, hangi karar sesine uygunsa o kamış o karar sesine göre kesilir. Sözgelimi; RE karar sesinde olan Sipürde bir ney yapılacaksa yarım ses fazla kesilir ki daha sonra ayar yapıldığında kesilebilecek parça kalsın. Ölçü ayarları yapıldıktan sonra matkap ve buna benzer özel delici aletlerle delikler açılır. Milim hesabı yapılarak açılan deliklerde hata olmamalıdır. Aksi taktirde seslerde kayma oluşabilir. Daha sonra açılan perdeler zımparalanır ve hafifçe yağlanır. Ney’in parazvânesi ve başpâresi takılır. Parazvâne, genellikle alpaka gümüşünden yapılır. Ateşe tutulup lehimleme yöntemiyle alpaka gümüşü parazvâne haline getirilir. Parazvâne parlatma aracıyla parlatılır. Kamışın her iki tarafına yerleştirilen parazvâne, kamıştaki aşınmayı ya da olası bir çatlamayı önlemek amacıyla takılır. Daha sonra başpâre takılır. Başpâre gerek temiz ses elde etme gerekse dudaklarda olası bir yırtılmayı önlemek için takılır. Daha sonra Ney yapım ustası neyin ses ayarını (akortlama) yapar. Ayar tutmamışsa milim hesabı yapılarak kamıştan bir parça kesilir ve seslere tekrar bakılır.
Kaynak: Hatay İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Folklor Araştırmacılarının yaptığı alan araştırmaları. KALAYCIOĞLU,M. (2011) Hatay Halk Bilimi. Hatay.Antakya Belediyesi Kültür Yayını
Görüntülenme Sayısı :
20048
Eklenme Tarihi :
26 Şubat 2014 Çarşamba
Güncellenme Tarihi :
03 Eylül 2020 Perşembe