­ TALİKA | Kültür Portalı

Talika - Edirne

El Sanatları

Rusça, “telega” kelimesinden gelen talika, yük taşımak için kullanılan, genellikle tek at tarafından çekilen, dört tekerlekli bir at arabası çeşididir. At arabalarının; talikaların yanı sıra kinto, katip odası, landon, koçu, fayton gibi çeşitleri de bulunmaktadır. Talikacılık zanaatı ise bu arabaların hem mekanik aksamının yapımcılığını, hem de arabanın yük taşınan bölümünün çeşitli renk ve desenlerle süslemeciliğini kapsar.

Taşıtlarda motor kullanımının başladığı 18. yüzyıla kadar insan ve yük taşımacılığı at arabaları ile yapılmaktaydı. Talikalardan genellikle sayfiyelere gitmek için yararlanılırdı. “Çek-çek” ya da “tente” olarak adlandırılan bu sade ve basit yapılı atlı arabalar, Anadolu’nun hemen her yöresinde kullanılırdı. Hafif bir malzeme olan ahşap ve aşınmaya karşı dayanıklı olan demirin birlikte kullanılması ile meydana getirilen talikaların, yaylı ve üstü kapalı modelleri bulunmaktadır.

Talikalarda iniş binişler arabanın arkasına dayanan bir merdivenle yapılır. Yük taşımak için yapılan, “tabla” veya “sandık” adı verilen bölüm, yörelere göre boyut ve biçim yönünden farklılık gösterir. Bu farklılık, yapan ustanın yorumuna veya taşınacak yükün niteliğine göre değişir. Bu bölümde dört veya altı kişi karşılıklı iki sıraya oturabilir. Tekerleklerinden yük taşıma kapasitesine kadar her şeyinin bir mühendislik titizliği ile yapıldığı talikaların üzeri, çeşitli renk ve desenlerle süslenir. Bu süslemeler fırçayı kalem gibi kullanan, resim eğitimi almamış halkın içinden çıraklıkla yetişen ustalar tarafından yapılmaktadır. Halk resmi olarak da adlandırılan bu sanat, talikayı üreten usta tarafından veya ayrı bir meslek olan araba boyacıları tarafından yapılabilmektedir.

Talikaların üzerine çizilen resimler, desenler ve kullanılan renklerden kim tarafından yapıldığı anlaşılır. Talikaların kullanım alanlarının daralması, ustaların çırak yetiştirmemesi ve bu mesleğin sınırlı sayıdaki aileler tarafından yapılması, bu sanatın sürdürülebilirliğini tehlikeye sokmuştur. Günümüzde talikalar çoğunlukla gerçek kullanımından daha küçük boyutlarda ve dekoratif amaçlı olarak Edirne, Konya, Tekirdağ ile Balıkesir’in Havran ilçesinde üretilmektedir.

Görüntülenme Sayısı : 1767    Eklenme Tarihi : 21 Temmuz 2017 Cuma    Güncellenme Tarihi : 22 Şubat 2022 Salı