Ani Ören Yeri, Kars şehir merkezine 42 kilometre uzaklıktaki Ani köyü sınırları içindedir. Türkiye-Ermenistan sınırını ayıran Arpaçay Nehri’nin batısında, volkanik bir arazi üzerine kurulmuş önemli bir antik kenttir.
Yerleşim ve savunmaya elverişli coğrafyası sayesinde tarih öncesi dönemlerden itibaren çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Tarih öncesi dönemde ören yerindeki yerleşim, Bostanlar Deresi olarak bilinen vadideki volkanik mağaralardan oluşmuştur. Surlar içerisindeki yerleşim ise MS 4. yüzyılda İç Kale’de başlamıştır. Bugünkü ören yerini oluşturan İç Kale, Kars şehrine ismini veren Karsaklılar tarafından yapılmıştır.
Gülcan Acar
Orta Çağ döneminde önemli bir ticaret yolu olan İpek Yolu’nun Kafkaslardan Anadolu’ya ilk giriş noktasında kurulmuş olan kent, bu dönemde büyük bir gelişme göstererek bölgenin politik, kültürel ve ekonomik merkezi konumuna gelmiştir. Yeni ticaret yollarının bulunduğu 14 ve 15. yüzyıllara kadar da varlığını devam ettirmiştir. 16. yüzyılın başlarında şehir nüfusu göç nedeniyle azalmış, 17. yüzyılda ise antik şehir tamamen terk edilmiştir.
Ani’de tarih boyunca süren çok kültürlülük buradaki mimarinin biçimlenmesinde etkili olmuştur. Sasanilere ait Ateşgede Tapınağı, çeşitli plandaki kiliseler ve Selçuklu dönemi camileri gibi farklı dinlere ait yapıları bir arada bulunduran Ani, Orta Çağ mimarlık ve şehircilik tarihi içinde özel bir konuma sahiptir. Dini, idari, askeri ve sivil mimari örneklerinden günümüze ulaşan tapınak, kilise, cami, saray, kervansaray, hamam, değirmen ve köprü gibi yapılar ile ören yerini çevreleyen surlar, kentin en önemli mimari unsurlarıdır.
Gülcan Acar
Ani Ören Yeri’nde gerçekleştirilen arkeolojik kazılardan çıkarılan eserler Kars Müzesi’nde sergilenmektedir. Bu eserler pişmiş toprak vazolar başta olmak üzere madeni eserler, sikkeler, cam eserler ve taş eserlerden oluşmaktadır.
Günümüzde 21 adet tescilli taşınmaz ile birlikte, Ani Ören Yeri arkeolojik sit alanı olarak ilan edilmiştir. Ani Arkeolojik Alanı, 2016 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmiştir.
Kaynaklar
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü web sitesi, “Ani Tarihi Kenti (Kars)”
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, “Ani Ören Yeri” broşürü
turkishmuseums.com, “Kars Ani Örenyeri”
Kars İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü web sitesi, “Dünya Miras Listesinde Ani Örenyeri”