Arslantepe Höyüğü, Malatya'nın 7 kilometre kuzeydoğusunda, Fırat Nehri'nin batı kıyısı yakınındaki Orduzu beldesinde yer almaktadır. Höyük 4,5 hektarlık bir alana yayılır ve yüksekliği 30 metredir.
Malatya Müze Müdürlüğü
Arslantepe, MÖ 5000 yıllarından MS 11. yüzyıla kadar yerleşim görmüştür. MÖ 2000’li yıllarda Hitit İmparatorluğu zamanında kent Melidia (Meliddu, Melita, Maldia) olarak anılmıştır. Arslantepe, MS 5. ve 6. yüzyıllar arasında Roma köyü olarak kullanılmış, daha sonra Bizans nekropolü (mezarlık) olarak yerleşimini tamamlamıştır. Yörenin Bizans dönemine kadar kesintisiz olarak iskân edilmesinde, su kaynakları bakımından zengin ve tarım için uygun olması ile Fırat Nehri’nin taşkın alanı dışında kalması gibi ayrıcalıkları önemli rol oynamıştır.
Arslantepe’de ilk kazılar 1930’larda başlamıştır. Kazılar, Doğu Anadolu yerleşme ve uygarlıkları için Geç Kalkolitik Çağ’dan İslami çağlara kadar kesintisiz bir yerleşme göstermesi açısından önemlidir.
İlk dönem kazılarda bulunan duvar kabartmaları, iki aslan ve bir kral (Tarhunza) heykeli, o tarihlerde Malatya’da müze bulunmadığı için Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne götürülmüştür ve halen orada sergilenmektedir.
Günümüzde Arslantepe’de kazı çalışmalarına, çeşitli ülkelerden ve Türkiye’den oluşturulmuş bir ekiple devam edilmektedir. Ören yerinden çıkarılan buluntular Malatya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Höyükte yapılan kazılar sonucunda MÖ 3300-3000 yıllarına ait bir kerpiç saray, MÖ 3600-3500'lere ait bir tapınak, iki bini aşkın mühür baskısı ve kaliteli metal eserler bulunmuştur. Elde edilen veriler, Arslantepe’nin aristokrasinin doğduğu ve ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı resmi, dini ve kültürel bir merkez olduğunu ortaya koymaktadır.
Kerpiçten yapılmış anıtsal binaların bulunduğu büyük yapı topluluğunun, çok amaçlı düzeninden dolayı saray olduğu değerlendirilmektedir. Sarayın koridor duvarları baskı motif ve duvar resimleri ile bezenmiştir. Binanın çeşitli bölümlerinde çok sayıda mühür baskısının bulunması, idari etkinliklerin yoğunluğunu ve bu işlerde, malları depolardan alma ve mühürleme yetkisi bulunan çok sayıda memurun çalıştığını ortaya koymaktadır. Buluntular, bütün etkinliklerin merkezileştirildiği, kayıt amacıyla etkin bir mühürleme sisteminin kullanıldığı ve giderek bürokrasinin geliştiği, güçlü siyasi ve dini kurumları olan bir devlet sisteminin doğuşuna kanıttır.
Saray kompleksinde arsenikli bakır alaşımlı, gümüş kakmalı kılıç, hançer gibi silahların yanı sıra yüksek ayaklıklı meyvelikler ve Mezopotamya tipi uzun vazolar da ele geçmiştir. Ayrıca sarayın hemen yanında MÖ 2900’lere tarihlenen önemli bir kişinin mezarı da ortaya çıkarılmıştır. Mezardaki zengin ölü hediyeleri ve mezarı kapatan taş kapak üzerinde bulunan kurban edilmiş dört genç insan cesedi, bu mezarın bir kral mezarı olduğunu düşündürmektedir.
Malatya Müze Müdürlüğü
Anadolu’da ilk şehir devletinin yapılarının ortaya çıkarıldığı Arslantepe Höyüğü'nde 2019 yılında yapılan kazılarda çok sayıda tarihi materyal ve eser bulunmuştur. Seramik parçalarından fincana, ok ucundan boncuk tanelerine, kemik alet ve ağırşaklardan, çakmak taşından müzik aletlerine ve 5 bin 700 yıllık çocuk iskeletine rastlanmıştır.
2011 yılında Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan eserlerden; kral, 2 aslan ve 12 duvar kabartmasının birebir kopyaları Arslantepe Höyüğü Ören Yeri girişine yerleştirilmiştir. Aynı yıl Arslantepe Ören Yeri, açık hava müzesine dönüştürülerek ziyarete açılmıştır.
Anadolu’nun en eski şehir devletinin kurulduğu Arslantepe Höyüğü 2014 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi geçici listesine alınmış, 2021 yılında ise UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmiştir.
Kaynaklar:
Malatya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Malatya Valiliği
Muze.gov.tr