Antik Dönem'de Dağlık Kilikya sınırları içinde kalan Kanytella, bugünkü adıyla Kanlı Divane, Mersin’in yaklaşık 50 km, Erdemli İlçesinin 13 km batısında yer alır. Kumkuyu Yemişkumu Mahallesinden kuzeye sapan 3 km’ lik yolla ulaşılmaktadır. Kanlı Divane Antik yerleşimi; merkezinde bulunan ve Kanlı Divane Obruğu olarak adlandırılan büyük bir yer çöküntüsünün etrafında kurulmuştur. Helenistik Dönem’den itibaren (MÖ 3. yüzyıl) başlayan iskân faaliyetleri Geç Antik Dönem’e (MS 7. yüzyıl) kadar kesintisiz devam etmiştir. 15. yüzyıldan itibaren Türkmen grupları bölgeye yerleşmeye başlamıştır.
Antik kentin merkezi konumunda olan obruk tavan kısmının çökmesi sonucu oluşmuş 142 m uzunluğunda, 95 m eninde, 413 m çevresi bulunan, 50 m derinliğinde 12.000 metrekarelik yüzölçümlü doğal bir çukurdur.
Fotoğraf: Official Turkish Museums
Kanlı Divane İsmi nereden gelmektedir?
“Kanlı Divane” isminin kentin konumlandığı kayalık yapının kırmızı renginden kaynaklanan “Kanlı” kelimesi ile bölgede bir araya gelen Türkmen aşiretlerinin divan toplantılarını burada yapmış olmaları sebebi ile “Divan” kelimesinin birleşmesinden aldığı düşünülür. Halk arasında ise suçluların obruk içerisine bırakılıp buradaki aslanlara parçalatılıp, etrafın kan revan içerisinde kalmasından dolayı bu adı aldığı anlatılmaktadır.
.jpg)
Fotoğraf: Official Turkish Museums
Helenistik Kule
Kanlı Divane’nin tek Helenistik Dönem yapısıdır. Obruğun güneybatı kenarında yer alır. Dikdörtgen planlı kule üç odaya ayrılmıştır. Kulenin güneybatı köşesinin dış yüzünde bulunan yazıtlar sayesinde MÖ 3. yüzyıl sonu 2. yüzyıl başında Tarkyaris’in oğlu rahip kral Teukros tarafından yaptırılmış ve Zeus Olbios’a adanmış olduğu anlaşılmaktadır.
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
Armaronzas ve Ailesinin Kabartması
Obruğun güney duvarında bulunan aile kabartması yanyana ayakta duran üç kadın ve bir erkek; daha yüksek bir kaide üzerinde oturur vaziyette bir kadın ve erkek figüründen oluşur. MS 1. yüzyıla tarihlenmektedir. Kabartmanın altındaki yazıtta, Hermias babası Armaronzas’ın, karısının ve çocuklarının (heykellerini) diktirdiği bildirilmektedir. Ayrıca bu kabartmalara zarar verenin Zeus’a 1000 drahmi vermesi gerektiği de ifade edilmiştir.
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
Asker Kabartması
Obruğun kuzey cephesinde yer alan kabartma sağ elinde mızrak, sol elinde bir kılıç tutmaktadır.
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
Kabartmanın kuzeybatısında askerin adının “Trogomon” olarak okunabildiği bir yazıt bulunmaktadır. Bu yazıtın askerin annesi tarafından yazdırıldığı anlaşılmıştır.
Kanlı Divane Obruğu İçerisindeki Diğer Kaya Kabartmaları
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
Obruğun 1 km kadar güneybatısındaki kaya kütlesi üzerinde bulunan Çanakçı kaya mezarlarında, mezar sahiplerinin kabartma olarak yapılmış tasvirleri yer alır. Bu kabartmalar arasında yas tutan kadın kabartması, sağ eliyle başının üzerinden geçen chimationunu kavraması hareketi ile yansıtılmıştır. MÖ 1- MS 1. yüzyılları arasına tarihlendirilmektedir.
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
Aba’nın Mezarı
Kanytella’in en görkemli anıt mezarıdır. Roma dönemi tapınakları tipinde yapılmış olan bu anıt mezarın kapı üzerindeki yazıta göre Aba adlı bir kadın tarafından kendisi ve kocası Arios adına yaptırılmıştır.
Fotoğraf: Official Turkish Museums
Mezar anıtı alçak bir podyum üzerine inşa edilmiştir. Ön cephesinde tonozlu bir giriş vardır. Mezarın dört köşesinde korint plaster başlıkları yer alır. Mezar gerek üzerindeki yazıttan gerekse diğer mezarlardan yola çıkarak MS 2. yüzyıla tarihlendirilmektedir.
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
Yazıtta; “Ben Kalligonos ile Katraios’un kızı Aba, kocam Nikanor oğlu ve Arios torunu Arios’un ve çocuklarım Nikanor ile Arios’un varisleri olarak istiyorum ve emrediyorum ve vasiyet ediyorum ki Ariosu’un mezarına (ben) Aba dışında hiçbir kimse gömülmeyecktir. Aynı şekilde, benim ölümümden sonra da hiçbir kimse gömülmeyecektir. Buna aykırı davranan kişi Yeraltı Tanrıları’na karşı günah işlemiş olsun ve kendisi ve tüm soyu yok olsun; ayrıca efendimiz Caesar’ın hazinesine 10.000 denarius ve Augustusların şehrine 8.000 denarius ve Kanytelis yerleşmesi yerel yönetim birimine 2.500 denarius (ceza) ödesin. Yine vasiyet ediyorum ki benim ve kocamın verdiğimiz bu emirler ve yaptığımız bu düzenlemeler sonsuza kadar geçerli olsun ve kimse (bu yazıtı ?) kazımasın ve kazıyan kimse cezaya çarptırılsın.” yazmaktadır.
Üç Ayak Mezar Anıtı
Kanytella’in önemli anıt mezarlarındandır. Yaklaşık 4.12x4.22 metre ebatlarındadır. 3.50 metre yüksekliğe sahiptir. Ana kayadan oluşan bir podyum ile yükseltilmiştir.
Fotoğraf: Mersin Müze Müdürlüğü
İçinde yer alan cellaya alçak ve dar bir kapı ile girilir. Yapının cellası tonozlu bir üst yapıya sahiptir. Cellanın önünde üç sütunlu bir dış cephe tasarımı bulunur. Üstte bir üçgen alınlığa sahiptir. Dış cephe tasarımıyla mimarlık tarihi açısından benzersiz ve başka bir örneği bulunmamaktadır. Yapı MS 3. yüzyılın ikinci çeyreğine tarihlenmektedir.
Kanlı Divane’deki Kiliseler
Kanlı Divane obruğunun etrafında dört önemli kilise yer alır.
Fotoğraf: Official Turkish Museums
Ayrıca bugün sadece apsisi görülebilen beşinci bir kilise ve son dönem araştırmalarında tespit edilen bir şapelin de varlığı bilinir. Yerleşimdeki kiliselerin ihtiyaç nedeniyle değil, ekonomik refahın göstergesi olarak yapıldıkları kabul edilebilir.
Fotoğraf: Official Turkish Museums
Kanlı Divane’de bulunan kiliseler; plan şemaları ve kullanılan malzemeleri ile bölge kiliseleriyle ortak özellikler gösterir. Apsisin iki yanındaki ve arkasındaki mekanların dıştan düz bir duvarla sınırlandırılmasıyla Suriye Erken Hristiyanlık-Bizans Dönemi kiliselerinn özelliklerini taşır. Galerilerinin varlığı ve bezemeli sütun başlıkları ile de 5. yüzyıl sonu 6. yüzyıl başlarına ait Kilikia ve İsauria Bölgesi’nin önemli yapıları içinde yer alır.
Kaynak: Mersin Müze Müdürlüğü