­ TOKAT YÖRESİNDE GİYİLEN KADIN KIYAFETLERİ İLE AKSESUAR VE TAKILARI | Kültür Portalı

Tokat Yöresinde Giyilen Kadın Kıyafetleri ile Aksesuar ve Takıları - Tokat

Giyim Kuşam

KADIN KIYAFETLERİ: 1. İç Saya, İç göynek 2. Dış saya, üçpeş-bindallı 3. Önlük, şal öynük 4. Şalvar 5. Gazeki 6. Fes, parçalı fes, semerli fes, terek alı 7. Elmalı yazma, findi, çit 8. Yağlık 9. Saç bağı, saçlık 10. Boncuklu belbağı, püskül 11. Arkalık, saçak 12. Tuzluk 13. Çorap 14. Aynalı çarık - Yemeni - Çapula 15. Hamaylı 16. Sakalduruk, yanaklık 17. Bilezik 18. Gerdanlık

Bedene Giyilenler: 

İç Saya İç Göynek: Beyaz etaminden veya beyaz pamuklu kumaştan, yakası “V” şeklinde oyulmuş yaka kenarları çeşitli renk ipliklerle zikzak şeklinde süslenmiştir. Boyu ayak bileği hizasına kadardır. Yanlarında 15-20 cm. boyunca yırtmaçları vardır. Etek ucu ve yırtmaç hizasında kalan kısmı çeşitli renk ipliklerle nakış tekniğiyle desenlendirilerek süslenmiştir. Dış sayanın altına giyilen bir giysidir. Ayrıca çeşitli renkli, çiçekli basma kumaşlardan dikilen boyu kalça hizasına kadar olan uzun kollu ön ortası ilik düğme ile kapatılan iç göyneğin kol ağzı manşetli olup, yaka çevresi ince biye ile temizlenir. Bol değildir. Kol altına kuş ilave edilir.

Dış Saya - Üç Beş - Bindallı: Kadife etamin veya kalın dokuma pamukla kumaşlardan yapıldığı gibi kutnu kumaştan da yapılmaktadır. İç sayanın üzerine giyilir. Arkada bir önde iki eteği olduğu için üç peş adını alır, Yaka açıklığı boyundan başlayarak bele kadar düz iner, ön ortanın kapanma payı yoktur ve etek ucuna doğru genişler. Dış sayanın boyu iç sayadan uzundur. Etek ucunun iki yanı yırtmaçlıdır. Yırtmaç hizası ve etek ucu arasında kalan kısım nakışla veya siyah kaytanla süslüdür. Dış sayanın omuzları dikişsizdir. Ön ve arka parçaları bütün halinde kesilir, kol uzun bir dikdörtgen biçimindedir. Bedenin yan dikişleri birleştirilmeden önce kolları dikilir ve kol altına kuş “Peyk” parça konulur. Kol ağzına ve kol takılan kısma bir karış nakış yapılır. Ayrıca sırt kısmada nakış yapılır. Dış sayanın arka baldır topuk arası olan bölüm çeşitli renk ipliklerle nakış tekniğiyle işlenmiştir. Kadife ve atlas kutnu kumaştan (ipekli kırmızı zemin üzerine sarı çizgili kumaş) yapılan üçpeşlerin yakası “V” kesimlidir. Kolları geniş kol uçları serbesttir. yaka kenarları, omuzları ve etek uçlarına tek renk ipekli kumaşlardan (sarı, yeşil, kırmızı) üçgen şeklinde veya düz şeritler halinde süslük denilen parçalar dikilir, renkli su taşlarıyla süsleme yapılır. Çeşitli renk (kırmızı, yeşil, mor, sarı, pembe) kumaşlardan yapılan üçpeşlerin yapımı beyaz iç saya gibidir. Ancak kolları ve arka kısmı çeşitli zıt renk kumaşlarla aplike yapılarak ve boncuklarla süslenerek yapılmaktadır. Bindallı elbiselerde (Lacivert, bordo, mor) kadife kumaşlardan yapılır, boyu ayak bileğine kadar uzundur. Sim ipliklerle çeşitli çiçek desenleriyle işlenmiş ve genellikle nişan elbisesi olarak kullanılan bir giysidir.

Şalvar: Atlas denilen kutnu, ipek, saten veya basmadan dikilen şalvarın ağı kısadır. Üçgen şeklinde ek bir parça olan “Ağ parçası” ile genişlik sağlanır. Bel ve paçaları uçkurla büzdürülür, boyu bilek hizasına kadardır. Beyaz pamuklu kumaştan yapılan şalvarın bilek hizasından itibaren bir karış boyunda nakış tekniğiyle çeşitli renk ipliklerle işlemelidir. Kutnu kumaştan yapılan şalvarlar iki parça çalışılmıştır. Diz ve bilek arasına siyah kumaş kullanılmıştır. Astarlı dikilenleri de vardır. Bu tür şalvar giyildiğinde iç don kullanılmaz, diğer giyim parçalarının altından pek görülmez, diz altına kadar inenleri de vardır.

Önlük, Şal Öynük: Kadınların iş yaparken kıyafetinin kirlenmemesi için kullandığı koruyucu bir örtüdür. Dokuma tezgahlarında yün iplerle iki parça halinde dokunur, el dikişi ile birleştirilerek dikdörtgen şeklinde olur. Dokuma sırasında çeşitli renk ipliklerle işlenir. Kenarlı tığ oyası ile örülerek ponponlarla zenginleştirilir. Bel bağı dikilerek ön tarafa bağlanır, boyu dış sayadan kısadır. Beyaz boncuklarla ve pullarla süslü olanları da vardır. Kumaştan dikilen (simli parlak) önlükler basma ile astarlanır. Kadife üçpeşlerin süslenmesi gibi tek renk kumaşlarla kenarları süslenir.

Arkalık Saçak: El tezgahlarında dokunan renkli yün arkalık sarı kırmızı, beyaz kırmızı, sarı beyaz çizgilidir. Saçakları 40-50 cm. uzunluğunda arka kısma gelecek şekilde bele sarılır saçak kısımları mavi boncuklarla süslüdür.

Boncuklu Bel Bağı, Püskül: Mavi beyaz boncuklar arasında yün iplikler düğümlenerek model oluşturulur. Hazırlanan saçakların alt ucunda kalan yün iplikleri çoğaltılır ve püskül haline getirilir. Püskül ipliklerinin her birine küçük ve renkli boncuklar bağlanır veya dikilir. Yünden hazırlanan bir kolon üzerine saçaklar yan yana getirilerek tutturulur. 9, 12, 16 saçaklı olanları vardır. Boncuklu bel bağı belin arkasına arkalığın (saçağın) üstüne gelecek şekilde bağlanır.

Yağlık: 25x35 ebadında boğaz ve yaka kısmı kapatacak şekilde bağcıkla arkadan bağlanan bir giysi parçasıdır. Ön kısmı boncuk işi çeşitli renk ipliklerle kaneviçe tekniğiyle işlemelidir.

Tuzluk: 18x20 cm. ölçülerinde şal dokuma kumaştan veya sık dokulu yün örgülerden yapılan ön yüzü nakışlı ve boncuklu süslü bir torbadır. Belden bağlandığı gibi boyuna çapraz geçirilerek yandan da sarkıtılır.

Başa Giyilenler:

Semerli Fes, Parçalı Fes: Kadınlarda başa giyilen bir giysidir. Yünden ve keçeden yapılır. Önce, büyükçe torba gibi olan keçe boyama, drinkleme, zamklama işlemleriyle külah şekli verilir. Başa giyilecek hale getirilmesi için kalıplanır. Fesin tepesine bombe yapılarak iki parçadan çalışıldığı görüntüsü verilir. Fesin tepesini oluşturacak kısım 3-4 cm. genişliğinde avuç içine alınır, bu kısmın içine ters yüzden yün, pamuk, saman ve ot doldurulur. Doldurulan kısma hilal şekli verilerek dikilir. Alnı kapatacak kısma siyah renk kumaştan alınlık yapılır, su taşlarıyla iki üç sıra süslenir, üzerine gümüş paralar balık sırtı gibi 10-15 tane dikilir. Ayrıca elde iplerle hazırlanan kirpikler fesin ön içinden geçirilerek dikilir. Fesin düşmemesi için boncuklarla süslü yapılan bağcık şakak kısmından geçirilir.

Terek Alı: Kırmızı kadife ile veya hazır fötrle kaplanarak hazırlanan tahta çemberli festir. Önce üste çemberin kenarları dikilir, ortası büzgü ile döndürülerek şekillendirilir, alına tel çaputu denilen yeşil mavi zeminli çiçek desenli basma veya jarse kumaşla kaplanır. 10-15 adet altın veya gümüş paralar fesin ön kısmına ortaya büyük yanlara ise küçükler üst üste gelecek şekilde balık sırtı gibi dizilerek tutturulur. Altınlarla kumaş arasına boncuklar iplikle oya yapar gibi dikilerek dikiş kapatılır. Bu süslemeye “tel” denir. Fesin düşmemesi, sabit durması için şakak kısmına dikilen ip arkadan saçların altından geçirilerek tutturulur veya boncuklarla hazırlanan oya yine şakak kısmına dikilerek çene altından geçirilir. Buna da çene bağı denir.

Findi, Elmalı Yazma: Siyah zeminli, tülbentten daha kalın, değirmi, pamuklu bir dokuma üzerine koyu kırmızı veya bordo renkli elmaya benzer desenler basıldığı için findi veya elmalı yazma denilmektedir. Fesin üzerine üçgen şeklinde katlanarak uçları çene altından geçirilerek tepeden bağlanır. Kenarları filkete tekniği ile yapılan pul oyası ile dikilir. Arkaya gelen üçgen kısmı üç sıra “V” şeklinde yeşil kırmızı, mavi renk ipliklerle filkete tekniğiyle işlenir ve pullarla süslenir.

Çit Yazma: Üstü çiçekli desenlerle, baskılı kenarları çeşitli oyalarla süslü bir baş örtüsüdür. Zemini beyaz kenarları iğne oyası, boncuk oyası işlemeli pamuklu bez olan baş örtüleri de oldukça yaygındır.

Saçlık, Saç Bağı: Kadınlarda fesin arkasına tutturularak veya saç örülürken içine yerleştirilerek örülen ve bele kadar sarkıtılan, saç örgü aralarını süsleyen bir takıdır. Yapımında çeşitli irilikte beyaz mavi boncuklar yün bağcıklara geçirilir ve uzun şeritler halinde hazırlanır, uçları renkli ponponlarla süslenir.

Takılar: 

Sakalduruk, Yanaklık: Festen yanağa kadar sarkan fes süsüdür, gümüşten yapılmış bir takıdır.

Hamaylı: Üçgen veya silindir şeklindedir, kenarları gümüş paralarla süslüdür. Zincirle boyuna takılır. İçinde muska ve nazarlık bulunmaktadır.

Bilezik: Kolları süsleyen gümüş ve altından yapılmış bir takıdır.

Gerdanlık: Çoğu değerli taş ve madenlerden yada altın paradan yapılarak boyuna takılan bir takıdır.

Ayağa Giyilenler:

Aynalı Çarık ve Yemeni: (Erkekler bölümünde yazılmıştır)

Çorap: Alaçorap diye de bilinen bir kıyafet parçasıdır. Kırmızı, mavi, yeşil, turuncu renkli kök boyalı ipekle 5 şişle elde dürülen çorapların değişik motifleri vardır. Bağcıkları püsküllüdür. Bilekten itibaren şalvarın altında kalmaktadır. Beyaz yün ipliklerle kendinden motifli olarak dokunan çoraplarda giyilmektedir.

Görüntülenme Sayısı : 39459    Eklenme Tarihi : 08 Şubat 2013 Cuma    Güncellenme Tarihi : 29 Mayıs 2020 Cuma