Antlaşmalar/Konferanslar

Londra Konferansı

Birinci İnönü başarısı üzerine İtilâf Devletleri Sadrazam Tevfik Paşa’dan içinde Ankara Hükümeti temsilcilerinin de bulunacağı bir heyetin Londra’ya gönderilmesini istediler. Londra Konferansı’nda Sevr’in yumuşatılarak Türkler’e kabul ettirileceğini umuluyordu. Tevfik Paşa, Mustafa Kemal Paşa’ya çekmiş olduğu telgrafla durumu duyurdu. Ancak Mustafa Kemal Paşa, Ankara Hükümeti temsilcisinin dolaylı yollardan çağrılmasını kabul edemeyeceklerini bildirdi. Türkiye’nin haklarını savunacak temsilcinin seçimi konusunda Ankara Hükümeti, İstanbul’a tam ültimatom niteliğinde Fevzi Paşa imzasıyla aşağıdaki telgrafı çekmişti:

“1. Londra Konferansı’na katılacak Türkiye Delegeler Kurulu, sadece TBMM Hükümeti’nce seçilip gönderilecektir.

2. Bu Delegeler Kurulu’nun yanında bulunmasını gerekli gördüğümüz bazı uzman danışmanlar ile gerekli evrak ve belgeler sizce hazırlanacak ve Kurul’a katılmak üzere gönderilecektir.

3. Bizce gönderilecek bu Delegeler Kurulu’nun bütün Türkiye’nin menfaatini temsil edecek tek kurul olduğunu da İtilâf Devletleri’ne bildireceksiniz.

4. Vaktin darlığından ötürü kesin ve son olarak alınan bu kararların kabul edilmemesinden ve memleketin esenliği adına doğacak tarihî sorumluluk size ait olacaktır.”.

Bu telgrafın çekilmesi ise Hükümet’le meclisteki padişah taraftarı bazı milletvekillerinin arasını iyice açmış ve çok kırıcı görüşmeler yapılmıştı. Doğrudan doğruya Ankara Hükümeti temsilcileri çağrılmadığı takdirde, Ankara Hükümeti’nin konferansa temsilci göndermeyeceği bildirildi. Her ihtimale karşı Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey’in başkanlığında Yunus Nadi, Mahmut Esat, Hüsrev Gerede, Erzurum Milletvekili Necati, İzmir Mebusu Sırrı, Aydın Mebusu Cami, Adana Mebusu Zekâi Bey ve on danışmandan kurulu heyet Antalya üzerinden İtalya’ya gönderildi. İtalya Dışişleri Bakanı Kont Sforza’nın aracılığı ile Ankara Heyeti İtilâf Devletleri’nce resmen çağrıldı. Londra Konferansı 21 Şubat 1921 tarihinde başlamış, Türk Heyeti ise 22 Şubatta Londra’ya gelmiş ve 23 Şubatta konferansa katılmıştı. İstanbul Hükümeti temsilcisi Tevfik Paşa Türkiye hakkında görüşmeye yetkili tek temsilcinin Ankara Hükümeti Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey olduğunu belirtmesini müteakip Bekir Sami Bey, Millî Mücadele’nin amaçlarını anlatmıştır. İzmir ve Trakya’daki durumun tetkik, malî ve ekonomik bağımsızlık, Ermenistan meselesinin Gümrü Antlaşması’yla hâlledildiği, Kürt meselesinin Türkler’in bir iç meselesi olduğu izah edilmiştir. Ancak görüşmeler bir sonuca ulaşmadan 12 Mart 1921 tarihinde kesildi. Delegeler memleketlerine gitmeğe başladılar. Londra Konferansı da İngilizler’in Türkiye’yi parçalamak hususndaki görüşlerinde direndiklerini göstermektedir. Buna mukabil İtalya ve Fransa Ankara Hükümeti’nce kazanılmış ve bu iki devletle dostça münasebetler başlamıştı.

Metnin tümüne "Antlaşmalar/Konferanslar" isimli dokümandan ulaşılabilir.