Dünyada Türk Edebiyatı

Türk edebiyatının dünyadaki seyri birkaç farklı kolda ilerlemektedir. Bunlardan birincisini Türk Dünyası’nı oluşturan Türk devlet ve topluluklarındaki sanatçıların kendi lehçelerindeki üretimleri oluşturmaktadır.

Anayurtları “Uluğ Türkistan” adıyla da bilinen Orta Asya ve Sibirya sahası olan Türkler, tarih içinde çeşitli çaplardaki göçler ve fetihler sonucunda bugün neredeyse tüm dünyaya yayılmış durumdadırlar. Çeşitli kaynaklarda nüfusları 150 ile 300 milyon arasında gösterilen Türklerin 7 bağımsız, 17 özerk devleti ve çok sayıda topluluğu bulunmaktadır. Bunun yanı sıra başta Asya ve Avrupa’dakiler olmak üzere çeşitli ülkelerde azınlık statüsünde ya da o ülkelerin vatandaşı olarak yaşayan Türkler de vardır. Yaşadıkları farklı coğrafyalarda “Türk Dünyası”nın mensubu olan Türkler kendi bölgelerinde Türkçenin çeşitli lehçeleriyle eserler üretmektedir. Üstelik, Türk Dünyası Edebiyatı’nın şubelerini oluşturan bu lehçelerin edebiyatları ayrı ayrı köklü birer geçmişe ve altyapıya da sahiptir.

Bu çerçevede Türkiye, Azerî, Türkmen, Özbek, Kırgız, Kazak, Kıbrıs, Batı Trakya, Bulgaristan, Makedonya, Yugoslavya, Romanya, Gagavuz, Irak, Afganistan, Uygur, Tatar, Başkurt, Kırım, Karaçay-Malkar, Kumuk, Nogay, Karakalpak, Altay, Hakas, Tuva ve Saha (Yakut) Türklerinin edebiyatları hâlen devam eden birçok ortak noktasıyla birlikte ayrı ayrı tarihî gelişimlere de sahiptir.

Türk edebiyatının dünyadaki seyrinin başka bir kolunu da başta Avrupa ülkeleri olmak üzere, bir Türk devleti dışında yaşayan Türk edebiyatçılarının kaleme aldığı ürünler oluşturmaktadır. Bu edebiyatçıların bir kısmı anadilleri olan Türkçeyle eserler verirken, bir kısmı yaşadıkları ülkelerin dilleriyle eserler vermekte; bir kısmı da eserlerini hem Türkçeyle hem de yaşadıkları ülkelerin dilleriyle kaleme almaktadır. Örneğin Yağmur Atsız, Yücel Feyzioğlu,  Vehbi Bardakçı (Almanya), Osman Necmi Gürmen, Sedef Ecer (Fransa), Murat Tuncel, Alparslan Kılıç, Ahmet Demirhan (Hollanda), Aşkın Özcan (İsveç), Mustafa Kör (Belçika) vb.

Dünyadaki Türk edebiyatının önemli kollarından birisini de Türk edebiyatı ürünlerinin çevirileri oluşturmaktadır. Bu edebiyatçıların başını ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov çekmektedir. Aytmatov’un eserleri 150’den fazla dile çevrilmiştir. Yunus Emre, Mevlana, Nazım Hikmet, Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Aziz Nesin, Ahmet Hamdi Tanpınar, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Nedim Gürsel, Latife Tekin, Gülten Akın, Ayşe Kulin, Erendiz Atasü, Buket Uzuner, İnci Aral, Perihan Mağden, Enis Batur, Elif Şafak ve 2006 Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Orhan Pamuk gibi isimler, dünya dillerine en çok çevrilen yazarlarımız arasında yer almaktadır.

Metnin tümüne "Dünyada Türk Edebiyatı" isimli dokümandan ulaşılabilir.