Geleneksel Lezzetler: 7 Özel Gün Yemeği

Özel günler özel yiyeceklerle kutlanır. Bayramlar, düğünler hep en özel, en sevilen, en kıymetli yiyeceklerin paylaşıldığı günlerdir. Özel günler sadece bayramlarla sınırlı değildir. İnsan hayatında doğumdan ölüme uzanan geçiş dönemlerinde hep belirli semboller taşıyan yiyecekler yenir. Sadece insan hayatındaki geçiş dönemleri değil mevsim dönümleri ve doğa olayları da insanlığı etkileyen kritik eşikler olarak kutlama vesilesidir. Ülkemizde özel günlerde yapılan yedi geleneksel yemeği sizler için derledik.

Aşure

Aşure geleneksel olarak ay takviminde birinci ay olan Muharrem ayının 10. gününde yapılan bir nevi tatlı aştır. Bolluk ve bereketi temsil eder. Bol miktarlarda yapılıp komşular, arkadaşlar ve akrabalarla paylaşılır; evden eve gönderilir. Aşurenin temel malzemesi buğdaydır. İçine konan malzemelerin miktarı farklı inanışlara göre yedi, on iki veya kırk bir türlü olabilir. Üzeri kuş üzümü, fıstık, ceviz ve nar taneleri ile süslenir. 

Aşure içine konan malzemelerin çeşitliliği ile Hz. Nuh’un efsanesiyle ilişkilendirilmiş, bu yüzden yabancı kaynaklarda hep Nuh’un tatlısı olarak anılmıştır. Aşure geleneği bugün bütün canlılığıyla halen sürdürülen bir gelenektir. Ayrıca aşure zamanı haricinde herhangi bir zamanda da muhallebicilerde bulmak mümkündür. 

Malatya usulü aşure tarifi

Ev Baklavası

Baklava, Orta Asya Türk mutfak geleneğini temsil eden yufka açma tekniği ve bu yufkalardan kat kat arasına harçlar konarak yapılan tatlı tuzlu hamur işleri ile Orta Çağ Arap ve İran mutfak kültüründe yer alan şerbetli tatlı geleneğinin birleşmesiyle ortaya çıkmıştır. 

Bayramlarda, özellikle de Ramazan Bayramı’nda baklava yapmak köylerden kentlere yaygın bir gelenektir. Günümüzde baklavacılarda yapılan ile ev baklavası incelik açısından farklı olur. Ev baklavalarında geleneksel olarak ceviz ve fındık tercih edilirken, çarşı baklavalarında Antep fıstığı öncelik kazanmıştır.

Ordu usulü ev baklavası tarifi

Güllabiye Helvası

Helva, Türk mutfak kültürünün geleneksel tatlı çeşitlerinden bir tanesi olmanın ötesinde, ölüm ve doğum ritüelleriyle birlikte anılan simgesel anlamlarla yüklü bir yiyecektir. Selçuklular döneminden itibaren, Türk mutfak kültüründe bilinen ve yapılan önemli bir tatlıdır. 

Arapça tatlı anlamına gelen “hulv” kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Helva, Osmanlı saray mutfaklarında reçel, şurup, macun gibi tatlı çeşitlerinin hazırlandığı helvahane ocağında yapılırdı. “Helvaciyan-ı hassa” saray aşçıları arasındaki tatlıcılar için kullanılan genel tabirdir. Osmanlı mutfağında, un, pirinç unu, nişasta, sadeyağ, şeker, bal, pekmez, badem, fıstık, gülsuyu, süt veya şerbetle hazırlanan helvalar farklı isimlerle anılmıştır.

Edirne Usulü güllabiye helvası tarifi

Güllaç

Türkiye’de Ramazan ile güllaç özdeşleşmiştir. Öyle ki güllaç yapraklarını başka zamanlarda piyasada bulmak zorlaşır. İncecik kırılgan güllaç yufkaları sac tavalar üstünde nişastalı akıtma bir hamurla yapılır, kurutulur ve ağırlık altında düzleştirilir. Bu güllaç yaprakları gül suyu ile tatlandırılmış süt ile yumuşatılarak kat kat tepsilere yayılır, aralarına bölgesine göre ceviz veya badem döşenir. 

Sütlü tatlılar içinde en zarif ve son derece hafif lezzetlerden biridir.

Isparta usulü güllaç tarifi

Keşkek

Keşkek öncelikle bir düğün yemeğidir. Düğünler dışında da her türlü kutlamada, yağmur duasından asker göndermeye kadar pek çok toplu ortamın yemeği keşkektir. 

Keşkek, buğday ve etin birlikte adeta hemhal olana kadar pişmesiyle yapılır. Buğdayın dövülmesinden ayıklanmasına, tokmakla vurularak pişirilmesine kadar her aşamasında toplu bir emeğin ürünüdür. Keşkekte kullanılan etin cinsi bölgesine göre değişir. Örneğin Ege’de bazı yerlerde tavukla yapılır. Keşkek yemeği, bütün ritüelleriyle birlikte UNESCO Dünya Somut Olmayan Kültür Mirası Listesine alınmıştır.

Afyonkarahisar usulü keşkek tarifi

Perde Pilavı

Siirt perde pilavı düğünlerde yapılır. Kalıp gibi olan özel perde pilavı tenceresinde pişer, kalıbın içine hamur döşenir ve pilav içine doldurulur. Nar gibi kızaran perdeli pilav siniye ters yüz edilir. Pilavın perdesi, yani hamuru yeni geline kestirilir. 

Burada yeni geline pek çok mesaj verilir. Hamur evi temsil eder, evin hem koruyucu zırhıdır hem de sır perdesidir. Hanede olan hanede kalır. Mahremiyet bir evin en önemli unsurudur. Pirinç bolluk, bereket ve zenginliği temsil eder. Kullanılan keklik, horoz veya tavuk genelde damadı veya çocukları, bademler oğlan çocukları, dolmalık fıstık kız çocukları, dolmalık üzüm, tatlılık, mutluluk ve sıhhati simgeler. Baharatlar tatlısıyla acısıyla hayatın tadı tuzudur. 

Siirt usulü perde pilavı

Saray Lokması

Ölü ardından cenazeden hemen sonra ya da üçüncü, yedinci, kırkıncı günlerde lokma döktürerek dağıtma geleneği vardır. Lokma ayrıca hayır olarak da dağıtılır; bazen cuma namazından sonra bir dileği gerçekleşen hayır sahibi lokma veya yöresine göre benzeri bir kızarmış yiyecek dağıttırır. 

Lokma gibi şerbetsiz tuzlu olan pişi de benzer amaçlarla yapılıp dağıtılır. Ayrıca bayram arifelerinde, üç ayların başında, kandil günlerinde veya hayır için de lokma veya pişi dağıtılır.

Saray lokması tarifi

Kaynak: Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı, 2022