Selçuklular Sonrası Türkiye
Anadolu Selçuklu Devleti’nin son zamanlarında Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yurt tutan Türkmenler kendi beylerinin önderliğinde bağımsızlıklarını ilân ederek Selçuklu Devleti’nden birer birer koptular. Bu beylikler arasında en önemlilerini şöyle sıralayabiliriz:
Karamanoğulları (1250-1487)
Anadolu’da Türkmen Beylikleri arasında Osmanlılar’dan sonra en kuvvetlisi ve devamlısı olan beyliktir. Kurucusu Nûre-Sûfî Bey’dir. Oğuzlar’ın Kaçar Boyu’ndandırlar. Konya, Ermenek, Lârende, Bozkır, Ereğli, Ankara, İçel, Antalya yörelerine egemen olmuşlardı. Önemli hükümdarları arasında Türkçe’yi resmî dil ilân eden (13 Mayıs 1277) Karamanoğlu Mehmed Bey’dir. II. Bayezid zamanında Osmanlı egemenliğine alınmışlardır.
Germiyanoğulları (1260-1429)
Oğuzlar’ın Avşar Boyu’ndan inen Germiyanoğulları Beyliği’nin kurucusu Kerimeddin Ali Şîr Bey’dir. Beylik merkezi Kütahya idi. II. Murad zamanında son Germiyanlı Beyi II. Yâkub’un vasiyeti üzerine Osmanlılar’a iltihak etmişlerdir.
Karasıoğulları (1303-1345)
Dânişmendoğulları’ndan inen Karası Beyleri Balıkesir merkez olmak üzere beyliklerini kurmuşlardır. Kurucusu Karası Bey’dir. Sultan Orhan zamanında Osmanlılar’a katılmışlardır.
Aydınoğulları (1300-1425)
Aydın Bey tarafından İzmir, Manisa, Aydın çevresinde kurulan denizci bir beyliktir. En önemli hükümdarı Aydınoğlu Gazi Umur Bey’dir.
Saruhanoğulları (1300-1410)
Manisa merkez olmak üzere Saruhan Bey tarafından kurulmuştur. Harezm Türkleri’nden inmektedirler.
Menteşeoğulları (1280-1426)
Önemli bir deniz beyliğidir. Menteşe Bey tarafından Beçin merkez olmak üzere Antalya, Denizli ve Muğla çevresinde kurulmuştur.
Hamidoğulları (1280-1391)
Uluborlu merkez olmak üzere Hamidoğlu İlyas Bey tarafından kurulmuştur. Oğullarından Yunus Bey Antalya’da Teke Beyliği (1300-1423)’ni kurmuştur.
İnançoğulları (1276-1368)
Denizli (Lâdik) merkez olmak üzere Germiyanoğulları’ndan inen Ali Bey tarafından kurulmuştur.
Candaroğulları (1291-1461)
Oğuzlar’ın Kayı Boyu’ndan olan Candaroğulları Beyliği’nin kurucusu Alp Arslan Yaman Candâr Mehmed Bey-oğlu Şemseddin Yaman Candâr Bey’dir. Bu beyliğe tarihlerde 8. hükümdarının adından dolayı İsfendiyaroğulları veya Osmanlı hizmetine giren son beyinin adından dolayı Kızıl Ahmedlüler de denir. Önceleri Eflani merkez iken daha sonra Kastamonu beylik merkezi olmuştur.
Dulkadıroğulları (1337-1522)
Merkez Elbistan olmak üzere Zeyneddin Karaca Ahmed Bey tarafından kurulmuştur. Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlılar’a katılmış beyleri ise Osmanlı hizmetine girmişlerdir.
Kaynak:
Akın, Himmet; Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma, Ankara 1968, s. 256 + 32 Ek.
Köprülüzâde Mehmed Fuad; Türkiye Tarihi, İstanbul 1923, s. 256.
Sevim, Ali-Yaşar Yücel; Türkiye Tarihi, Fetih, Selçuklu Ve Beylikler Dönemi, Ankara 1989, s. 538 + 16 Resim.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; Anadolu Beylikleri Ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara 1988, s. 492.
Ünal, Tahsin; Karamanoğulları Tarihi, Konya 1986, s. 288.
Varlık, Mustafa Çetin; Germiyan-Oğulları Tarihi (1300-1429), Ankara 1974, s. 180 + 18 Vesika.
Yinanç, Refet; Dulkadir Beyliği, Ankara 1989, s. 186.
Yücel, Yaşar; Anadolu Beylikler Hakkında Araştırmalar, I, Ankara 1991, s. 292.
Yücel, Yaşar; Anadolu Beylikler Hakkında Araştırmalar, II, Ankara 1991, s. 362.
Metnin tümüne ''Selçuklu Devri'' isimli dokümandan ulaşılabilir.