Amorium (Hisar), Ankara'nın 170 kilometre güneybatısında Afyonkarahisar'ın 70 kilometre kuzeydoğusunda ve Emirdağ İlçesi'nin 12 kilometre doğusunda yer alan ve M.Ö.2000'li yıllardan itibaren Hitit, Phryg, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kesintisiz yerleşim görmüş antik kenttir. Kent, Yukarı Şehir ve Aşağı Şehir olarak iki başlık altında değerlendirilmektedir. Alandaki en erken yerleşimin merkezi Yukarı Şehir olarak adlandırılmış olan höyüğün bulunduğu bölgedir. Yukarı Şehir, höyüğün kenarlarında hala izleri görülebilen Bizans dönemi sur duvarlarıyla, Aşağı Şehir de bütün şehri kuşattığı takip edilebilen bir koruma (sur) duvarıyla çevrilidir. Sit alanında Klasik ve Hellenistik dönemlere ait arkeolojik kalıntılar olmamasına rağmen Amorium'un o dönemlerde Orta Anadolu tarihinde önemli bir rol oynamıştır.

Amorium'un, Roma Senatosu tarafından bölgede kendi parasını basma izni verilen ilk şehirler arasında oluşu, M.Ö.1'inci yüzyıl başlarında Doğu Phrygia'da önemli bir pozisyonda olduğunu göstermektedir. Amorium Geç Antik Dönem'de düzenli yapılan festival ve fuarlarıyla civar kasabalardan çok sayıda insanı çeken önemli bir ticaret şehri olmalıydı. Geç Roma şehrinin önemli bir diğer özelliği de İmparator Zenon (M.S.474-491) dönemine tarihlenen sur duvarlarıdır. M.S.640 yılından itibaren Amorium Anadolu'da Bizans ordusunun askeri karargahı ve sonra da Anatolikon Thema'sının (eyalet) başkenti olmuştur. Bizans Dönemi'nde yaşanan Karanlık Çağ boyunca (M.S.7'nci yüzyılın ortasından 9'uncu yüzyılın ortasına kadar) Amorium Arap saldırılarına karşı Bizans topraklarının korunmasında güçlü bir kale görevi görmüştür. M.S.838 yılında Harun Reşid'in oğlu Mutasım'ın (M.S.833-842) ordusu tarafından kuşatılan, M.S.931'de Tarsus Emir'i tarafından ateşe verilen kent, kazılardan elde edilen verilere göre M.S.10 ve 11.'inci yüzyıllarda askeri ve stratejik önemini yeniden kazanmıştır. M.S. 1116'da Amorium'un Selçukluların elinde olduğu bilinmektedir.

Amorium'da ilk çalışmalar, 1987 yılında Prof. Dr. R. Martin Harrison tarafından bir yüzey araştırması ile başlamıştır. Harrison, 1988'den 1992 yılına kadar kentin güneybatısındaki şehir surlarında, kentin güneyinde kalan ve Geç Roma- Erken Bizans Dönemi'ne tarihlenen 'Büyük Bina' olarak adlandırılmış alanda, Aşağı Şehir Bazilika'da ve Yukarı Şehir'de 14. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl sonuna tarihlenen 'L' açması olarak adlandırılmış alanda kazı çalışmaları gerçekleştirmiştir. Amorium Kazıları Projesi 1993-2009 yılları arasında Dr. Chris Lightfoot tarafından devam ettirilmiştir. Dr. Lightfoot 1990 yılında Aşağı Şehir Kilise kompleksinde başlatılan çalışmalara devam etmiştir. Bu çalışmalarda kompleks içinde ana kilise, vaftizhane ve birçok mezar ortaya çıkarılmıştır. Aşağı Şehir surlarında üçgen planlı kulenin batısında yer alan kapıda, 1996 yılında Aşağı Şehir Kilisesi'nin kuzeyinde, sit alanının yaklaşık olarak ortasında yer alan ve 'Büyük Mekân' olarak adlandırılan alanda çalışılmaya başlanmıştır. Bu alanda 2001 yılında MS. 6.-9. Yüzyıllar arasına tarihlenen bir Bizans Hamamı ve döşemesiz bir sokak ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca bu alanın, kentin önemli bir şarap üretim merkezi olduğu anlaşılmıştır.

2013 yılında Amorium kazı çalışmaları T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı onayı ile Afyonkarahisar Müzesi Başkanlığı'nda ve Anadolu Üniversitesi'nden Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in Bilimsel Danışmanlığında sürdürülmüştür. 2014 yılından itibaren kazı çalışmaları Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in kazı başkanlığında devam etmektedir.

Kaynak: http://www.emirdag.gov.tr/amorium-antik-kenti adresinden 14.08.2017 tarihinde alınmıştır.

Afyonkarahisar Gezilecek Yerler