İşhan Köyü içinde bulunan İşhan Manastırı, kilise ve şapelden oluşmaktadır. 951 tarihli el yazmasına göre kilise; Rahip Khandza’nın (759-861) yeğeni ve öğrencisi Rahip Seba tarafından, Kral Andernese’nin desteği ve maddi katkısı ile yaptırılmıştır. Manastırın yapımına 955 yılında Gürcü Kralı David zamanında başlanmış, 1027 yılında Bagratlı Kralı Magistros tarafından bitirilmiştir. (1)
Manastır piskoposluk makamı olarak da kullanılmış ve bu görevini 16'ncı yüzyıla kadar (Osmanlıların Artvin ve çevresini ele geçirene kadar) devam ettirmiştir. Osmanlılar Artvin ve çevresini ele geçirdikten sonra manastırın batıya bakan tarafı camiye dönüştürülmüş ve bu sayede yapının harap olması da engellenmiştir. Cami olarak 1983 yılına kadar açık kalmıştır. Her yıl çok sayıda yerli ve yabancı turisti kendisine çeken kiliseye "Kanlı Kilise" de denmektedir. (2)
Kanlı Kilise'nin Hikayesi:
Uzun yıllar toprak altında kalan ve Selçuklu Dönemi'nde bulunup onarılan tarihi yapı hakkında bir çok rivayet bulunmaktadır. Bunlardan en bilineni güzel Elen uğruna yapılan yarışmadır. İşhan Kilisesi'nin onarımını üstlenen Selçuklu kale beylerinden birinin kızı olan, güzelliği dillere destan Elen uğruna çok can kaybı verildiği için yapı Kanlı Kilise olarak da anılmaktadır. Elen ile evlenmek isteyen gençlerin girdikleri ok atma yarışında başarısız olup öldürülmesinden sonra kilisenin bu ismi aldığı rivayet edilmektedir. (2)
Düz bir arazi üzerinde yer alan manastırdan günümüze kilise ve kuzeybatı yönde bulunan şapel ulaşmıştır. Kilisenin batı haç kolunun, kuzey cephesine bitiştirilmiş ek mekanı bulunmaktadır. Manastırın odak noktasını teşkil eden bu mekan haçvari planlı olup, dıştan 34.95 x 20.75 metre ölçülere sahiptir. Yapı, kubbeli bazilikal plan tipindedir.
Kilisenin doğu cephesi üç kademeli bölümden oluşmaktadır. Dışta, dehlizin alt katı ile yanlardaki pastoforion odalarına ait ortak cephe bulunmaktadır. Ortada apsis, ve dehlizin üst katına ait oda cepheleri, içte ise kuzey ve güney haç kollarının bu yöndeki cephelerinden oluşmaktadır. Kilisede yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu, at nalı biçiminde kemerlerle kuşatılan pencereler bulunmaktadır.
Kilisedeki üçgen alınlıklı bölüm çeşitli yükseklikteki arkadlarla hareketlendirilmiştir. Bu arkadlar iki kademeli sivri kemerlerdan oluşmaktadır. Kemerlerde kaval silmelerle kuşatılmıştır. Kemerler kademelenme yapan duvar payelerine oturtulmuştur. Kuzey ve güney haç kollarındaki cepheler bu tür unsurlarla hareketlendirilmiştir. Güney cephede dışta kalan üçgen alınlık ve bu yöndeki yüzeylerdeki arkadların düzenlenişi doğu cephesindekilerle aynıdır. Orta arkadın ekseninde düz atkı taşlı, iki kademeli yuvarlak kemerden oluşan, taç kemerle olan 1.95 metre genişlikle dikdörtgen bir portal bulunmaktadır.
Batı cephe, batı haç kolu, kuzeydeki ek mekan, kuzaybatı ve güneybatı köşe odaları ile kuzey ve güney haç kollarının bu yöndeki cephelerinden oluşmaktadır. Cephe, diğer bölümlerde olduğu gibi kendi içinde dört farklı kademelenme yapmıştır. Batı cephesinin en dışta kalan kısmı, üçgen alınlığa sahiptir. Batı haç kolunun yüzeyini içermektedir. Burada da doğu cephesinde olduğu gibi yüzey, üçlü arkadlarla hareketlendirilmiştir. Yine burada da, yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu pencereler bulunmaktadır. Pencerenin üstü öncekilerinden farklı olarak, iç bükey olarak yarleştirilmiş bir şerit ve üzerinde iki kademeli korniş bulunmaktadır. Pencerenin altında 1.95 m genişliğinde yuvarlak kemerli dikdörtgen formlu kapı bulunmaktadır.
Kuzey cephe, kuzey haç kolu, kuzey doğu yan mekan, kuzey batı ek mekan, prothesis, dehlizlerin üst katı ve kuzey batı köşe odasının bu yöndeki yüzeylerinden oluşmaktadır. Yapının üstü, üçgen alınlıklı kısımlardan meydana gelen mekanlar çift pahlı, diğer tüm birimler ise tek pahlı çatı ile örtülmüştür. Merkezi mekanın üzeri kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe üçgen prizmalarla oluşturulan sekizgen kasnak üzerine oturtulmuştur. Kasnak içten kubbe, dıştan konik külaha sahiptir.
Kaynak: Artvin İl Kültür Turizm Müdürlüğü (1) ve Yusufeli Belediyesi (2) resmi web sitelerinden derlenmiştir.
Artvin Gezilecek Yerler