Erzurum'da yapılan ilk tabyaların tarihi 18'inci yüzyıldaki Osmanlı-İran savaşına kadar uzanır. Ancak en büyük tabyalar 19'uncu yüzyılın başından itibaren, Ruslar'ın Doğu Anadolu'ya yaptıkları baskın ve istilalardan şehri korumak amacıyla inşa edilmiştir. Şehrin çevresinde görüş açısı yüksek tepelere inşa edilen bu stratejik yapıların sayısı 21'i bulmaktadır. İçlerinde karargâh binaları, askeri barınaklar, eğitim sahaları, yemekhaneler, sarnıçlar, pusu odaları yer alan bu tabyalar; bazen tek, bazen de birkaç büyük yapının birleşiminden meydana gelir. Büyüklükleri ve konumları değişen tabyaların en önemlileri şehrin hemen doğusunda bulunan Mecidiye ve Aziziye tabyalarıdır.
Mecidiye Tabyası, Tanıtma Genel Müdürlüğü Arşivi, Murat Öcal
Tabyaların tamamı taştan inşa edilirken, mimari üsluptan ziyade sağlamlık ve kullanım esasları ön plana çıkartılmıştır. Yan yana odalardan meydana gelen tabyaların, üzerleri kalın bir toprak tabakasıyla örtülmüştür. Düşmanın geleceği yönün öteki tarafında askerlerin toplantı avlularına, depo ve revir gibi bölümlere yer verilmiştir. Tabyaların en geniş bölümünde kışla odaları bulunurken, bunlar birbirleri ile bağlantılı dikdörtgen şekilde inşa edilmiştir. Odaların genişlikleri 3-4 metre, derinlikleri 6-14,5 metredir. Çoğunlukla tek katlı olan kışla odalarının bazıları yer kazanmak amacıyla ahşap kalaslarla ikiye bölünmüş ve iki katlı hale getirilmiştir. Bu tabyalar (Mecidiye ve Aziziye) "93 Harbi" olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda, Rusların ilerleyişinin durdurulmasında kritik bir işlev görmüştür.
Erzurum Tabyaları: Mecidiye Tabyası, 1 Numaralı Aziziye Tabyası, 2 Numaralı Aziziye Tabyası, 3 Numaralı Aziziye Tabyası, Büyük Palandöken Tabyası, Küçük Palandöken Tabyası, Büyük Kiremitlik Tabyası, Küçük Kiremitlik Tabyası, Ahali Tabya, Gez Tabya, Toparlak Tabya, Ağzıaçık Tabya, Sivişli Tabya, Büyük Höyük Tabya, Küçük Höyük Tabyası, Uzunahmet Tabya, İlave Tabya, Dolangez Tabya, Çobandede Tabyası, Tafta (Şahappaşa) Tabya ve Karagöbek Tabya’dır.
Kaynaklar:
Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Erzurum Gezi Rehberi Kitabı Tablet İletişim Yayınevi
Askeri Mimari
Kültür Turizmi
Şehir merkezine 3 kilometre mesafede olup, Şehrin doğusunda, Kars yolu üzerindeki askeri kışlanın, kuzeyinde bulunmaktadır. Ulaşım özel ve ticari araçlarla sağlanmaktadır.
Aziziye, MecidiyeTabyaları - Topdağı Mevki / ERZURUM