Oyun
Harman yerlerinde veya otlak düzlüklerinde 6-12 yaşlarındaki erkek çocukların oynadıkları bir çeşit “Çelik-Çomak” oyunudur. En az 4 kişi ile iki takım halinde oynanır. Oyunun başlama şekline göre 4 çeşide ayrılır.
Oyun alanı, gereçleri, takımları, kuralları ve oyun şekilleri aşağıdadır:
a- Oyun Alanı ve Kale: Oyun alanı olarak harman yerleri veya otlakların düzgün yerleri tercih edilir. Oyun alanı seçildikten sonra alanın baş tarafının orta yerine uygun şekilde uzaktan görülebilecek irilikte beyaz bir taş konulur. Bu taşa “Kale” denir. Oyun bu kale önünden alana doğru gerçekleştir.
b- Oyun Gereçleri: Oyunun gereçleri değnek ve bir mileden oluşur. Mile, 2-3 santimetre çapında 10-15 santimetre uzunluğunda sert ağaç dalından yapılmış bir çeliktir. Oyuncuların havada ve yerde mileyi izlemeleri için kabuğu soyulur, beyaz mile yeşil zeminde ve mavi havada daha iyi gözlenebilir.
c- Takımların Kurulması: Oyun iki takım arasında geçeceği için, oyuncu sayısı çift rakamla belirlenir. 4, 6, 8… gibi. Bizim oyuncularımız 6 kişi olsun. Bu 6 kişinin değnekleri bir demet halinde bir yerde toplanır. Birisi iki eli ile değnekleri dağıtmadan alır ve başının üstünden aşırtarak arkasından yere bırakır. Yere düşen değnekler üst üste olmalıdır. Aksi halde tekrarlanır. Yere bırakılan değneklerden en üstte olanın sahibi A takımının 1 numaralı elemanı olur. Ona A1 diyelim. Bunun altındaki değnek sahibi A2, bunun altındaki A3 olsun. Bu A takımının birinci elemanı, yani A1, kaleye geçer. Diğer A2 ve A3 takım arkadaşları kale yanında sıranın kendilerine gelmesini beklerken, oyunun kurallara göre oynanmasını kontrol ederler.Değnek yığınının 4., 5. ve 6. değnek sahipleri de B takımını oluşturur ve B1, B2 ve B3 nolu eleman olarak sıra ile kalenin önünden düz sahada 5, 6 metre aralıklı olarak dizilerek yerlerini alır ve değneklerini havaya kaldırarak kaleden atılacak mileyi vurmaya odaklanırlar.
d- Oyunun Başlaması: A, B ve C takımları kuruldu. A1 kalede, bir ayağı önde, diğer ayağı kaleye değecek şekilde durmakta, bir elinde değneği diğer elinde mile olduğu halde B takımının yerlerini almasını bekler. A2 ve A3 takım arkadaşları da sıranın kendilerine gelmesini beklerken, B takımının elemanları da kale önünde yüzleri kaleye dönük, değnekleri havada, sırası ile B1, B2 ve B3 elemanı olarak yerlerini alırlar. Kaledeki A1 elemanı, mileyi havaya atar ve karşı takım elemanlarının üzerlerinden geçecek tarzda değneğini mileye kuvvetlice vurur. Bu şekilde oyun başlamış olur.
e- Oyunun Gelişmesi: Kaledeki A1 elemanı mileyi havaya attıktan sonra vuramazsa veya B takımı elemanlarının herhangi biri mileyi havada değnekleri ile vurma durumu olursa kaledeki yanar, yerine takım arkadaşı A2 geçer. Milenin çelinmediğini, uzaklara gittiğini düşünelim. B takımı elemanı yerde mileye ulaştığı zaman hareketli ise, kaleye yaklaştırmak için mileyi geriye vurur, durduğu halde vurursa ikaz edilir; tekrarı halinde takımdan atılır. Bu sefer duran mileyi bir B takımı elemanı eline alır ve kaleye doğru atar. Kaleye vurursa veya mileyi kaleye bir değnek boyu uzaklıkta durdurursa kaledeki kişi yanar. Kaledeki kişi de mileyi kaleye yaklaştırmamak için havada ve yerde hareketli halindeyken mileye değneği ile müdahale eder, uzaklaştırır, kaledeki kişinin de duran mileye vurması, ikaz edilme ve oyundan atılma nedeni olur. Mile duruncaya kadar tarafların kaleye yaklaştırma veya kaleden uzaklaştırmak için değnekleri ile müdahaleleri devam eder. Kaleden gönderilen mile, B takımı elemanınca kaleye geri sevk edildiğinde, kaleden uzakta durduğunda; kaledeki oyuncu milenin yanına gider, eline alır, en kısa yoldan normal adımlarla kalesine yönelir ve adımlarını sayar. Yanlış saymada veya küçük adım atmalarda karşı tarafça ikaz edilir, tekrarı durumunda oyundan atılır. Kaledeki eleman kazandığı sayıyı herkesin duyacağı şekilde söyler ve oyunu tekrar başlatır. Kazanılan sayılar üst üste eklenerek oyun devam eder.
Oyun bu şekilde devam ederken kaledeki oyuncu; oyunu başlatırken mileye vuramaması, rakiplerinin mileyi havada çelmeleri, rakip oyuncunun kaleye mileyi vurması, milenin kaleye bir değnek boyu mesafede durması veya sayıyı yanlış sayması nedenlerinin birisi gerçekleşirse yanar. Kaleyi takım arkadaşına bırakır. Bu arkadaşı da kazandığı sayıları önceki sayılara ekler ve oyuna devam edilir. Takımın son elemanı da bir şekilde yandıktan sonra B takımı kaleye, A takımı elemanları sahaya çıkarlar. İlk önce B1 elemanı geçer, o yanınca B2 ve B3 elemanı sırayla kaleye geçer ve oyun böyle devam eder. Önceki kurallar aynen geçerlidir. B takımı da kendisine sayı kazanır. Sayı alma veya sayı aldırmama mücadelesiyle oyun devam eder.
f- Oyunun Bitişi ve Ödülü: Oyun süresi tamamlandığında hangi takımın sayısı fazla ise o takım galip sayılır veya duruma göre oyun süresi uzatılır veyahut da çok az sayısı olan mağlubiyeti kabullenir, oyun biter. Anlaşma gereği ödül törenine geçilir. Bunun için de galip takım elemanları mileyi vurdukları en uzak noktaya giderler, mağlup takım elemanları da oraya gelirler. Galipler mağlup olanların sırtlarına binerek kaleye kadar kendilerini taşıtırlar. Bu şekilde oyun da, töreni de tamamlanmış olur. Ertesi günlerde buluşmak üzere, ama bilenmiş olarak her oyuncu, işinin başına döner.
g- Mile Oyunu Çeşitleri: Yukarıda anlatmaya çalıştığım oyun, en çok oynanan mile oyunu çeşididir. Bunun dışında bu oyun, milenin rakip tarafa sevk edilme şekline göre çeşitlere ayrılır. Diğer kuralları aynı olmakla beraber bazı küçük değişik durumları da vardır. Ayrıntılar kısaca şu şekildedir:
a- Kazık Üstünden Sevk: Oyun şekli yukarıda anlatılan tarzda olup, burada kale yerini bir dikili kazık alır. Kale yerine oyuncuların bel seviyesi yüksekliğinde bir sağlam kazık çakılır, mile bunun üstünden sevk edilir. Bir ucu orta sahaya bakacak şekilde kazığın üstüne mile yerleştirilir. Kaledeki oyuncu, milenin diğer ucunun alt tarafına kuvvetlice vurarak rakiplerinin üstünden mileyi aşırmaya çalışır. Bu oyunda kale görevini kazık almış olur. Diğer kurallar aynen geçerlidir.
b- Çukurdan Kaldırarak Sevk: Kale yerine mile boyundan daha küçük çaplı bir çukur kazılır. Çukurun üstüne mile yatay bir şekilde konur, aradaki boşluğa değneğin diğer ucu sokularak mile yerden havaya zıplatılır ve değnekle vurularak rakiplerin üzerine sevk edilir. Bu mile oyununda kale görevini çukur görür, diğer kurallar aynen geçerlidir.
c- Sıçratma Mile Oyunu: Bu mile oyununda milenin uçları dik değil yatay bir şekilde kesilmiştir. Diğer mile uçları dairesel olmasına rağmen bu oyundakinin uçları elips görünümündedir ve biri diğerinin tersi olacak şekilde yontulur. Kalede oyunu başlatacak kişi, mileyi yere koyar, uç tarafına vurarak havaya sıçratır. Havaya sıçrayan mileye vurarak rakiplerinin üstünden aşırtmaya çalışır. Diğer kurallar aynen geçerlidir.
Not: Kaledeki oyuncu, mileyi 4 veya 5 metre gibi çok yakın bir uzaklığa gönderir veya sahadaki eleman geri vuruşu ile aynı mesafelerde kaleye yakın durdurursa “Kulak” diye bağırır. Bu söz kendisine bir avantaj sağlar. Ancak takım elemanı da daha önce davranıp “kulaksız” diye bağırırsa bu avantajını kaybeder, mileyi kaleye atış normal şekilde olur. Aksi halde sahadaki eleman, sol eliyle ön tarafından sağ kulağını tutar, sağ elini aradan geçirerek mileyi kaleye gönderir. Bu durum kaleye göndermede, normal atışa göre daha zor ve isabetsiz bir atış olduğundan taraflar çok dikkatli olurlar.