­ ELPEK BEZİ | Kültür Portalı

Elpek Bezi - Zonguldak

Antik çağın önemli uygarlıklarından biri olan Friglerin etkisiyle yöremizde de yaygınlaşan keten dokumacılığının geçmişi oldukça eskidir. Ancak yöremiz bu konudaki asıl ününü, Katip Çelebi’nin ünlü “Cihannüma” adlı eserinde belirttiği gibi, Osmanlı donanması için ürettiği yelken bezi dokumacılığından almaktadır. Dokumacılık, Anadolu’nun kültürel zenginlikleri arasında önemli yeri olan ve yöresel özellikler gösteren özgün bir el sanatıdır. Elpek bezi, keten dokumalar kategorisinde yerini almış, Batı Karadeniz bölgesinde bir zamanların tarım ürünü ketenin liflerinden yüzlerce, binlerce yıldır üretilegelmiştir. Kdz.Ereğli’de “elpek”, Çaycuma’da “pelemet” diğer yerleşim birimlerinde de “çözme bez” olarak bilinen yerel dokuma “düzen” adlı el tezgahlarında keten ve pamuk ipliği ile dokunurdu. İç giyimde kullanılan bu bez yazın serin kışında vücut ısısını tutmasıyla ünlüdür. Günümüzde yöresel nakışlarla süslenerek, yelek, buluz, çanta ve hediyelik eşya biçiminde değerlendirilmektedir. İnce olarak dokunan bezler başörtüsü (yazma yemeni), kalın ve deseni yollu olan bezler (alacalı bez), sofra, kerevet (sedir) örtüsü ve döşemelik, mavi boyalı (gök bez) bez, erkek pantolonu, çite bezi de kadın şalvarı (dizlik) olarak kullanılan yaygın dokuma ürünleridir. Kız çeyizi, yağlık, kuşak, peşkir gibi dokumalarda görülen Zonguldak yöresi nakışların (18. ve 19. yy.), nakış bezi (ham ipek, keten), nakış türü (Tür işi, hesap işi), nakış tekniği (Muşûbak, düz ve verev iğne, pesent, güzeme, kesme ajur, tel kırma altın simle yapılan balık sırtı verev) kullanılan renk, boya (kök boya, kadın saçı) ve motif yönünden üstün özellikler taşır. Yörede sanayi gelişip dokumacılıktan ve buna paralel olarak da keten tarımından vazgeçilinceye kadar geçirdiği uzun ve zahmetli yolculuk üreticiyi bu bitkiden ve dokumasından vazgeçiren bir diğer faktör olmuş, Türkiye’de gelişen tekstil teknolojisi ve ürünleri ile rekabet edemeyen Elpek bezi kaybolup gitmiştir. 1940-1950 yıllarında kaybolma sürecine giren Elpek bezi yaklaşık 50 yıl aradan sonra yeniden canlandırılıp yaşatılmaya başlanmıştır. Zonguldak Turizm Rehberi,2010.
Görüntülenme Sayısı : 12237    Eklenme Tarihi : 15 Ocak 2013 Salı    Güncellenme Tarihi : 29 Mayıs 2017 Pazartesi